Japanse oester helpt bedreigde Nederlandse platte oester

De platte oester, eeuwenlang onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse Noordzee, is de vorige eeuw bijna geheel verdwenen. Slechts een eilandpopulatie in de Grevelingen overleefde. Geen bioloog die het schelpdier in zijn gewone gedrag kon bestuderen. Totdat in 2016 een duikende onderzoeker een groot oester rif ontdekte in de Zeeuwse Voordelta. Een bijzondere ontdekking en meteen een grote kans om de mysteriën van de platte oester nader te bestuderen.

De resultaten, afgelopen week gepubliceerd in Marine Biology Research, laten zien dat de concurrerende Japanse oester zijn Nederlandse neefje te hulp komt, en bieden handvatten voor het herstel van platte oesterbanken.

De platte oester profiteert in de Voordelta van de aanwezigheid van Japanse oester schelpen. Schelpresten van de Japanse oester worden door de platte oesters het meest gebruikt als materiaal om zich aan vast te hechten. Ook blijkt de soortenrijkdom van de oesterbank 60% hoger dan in de directe omgeving door de platte oesters. Dat is de conclusie die onderzoekers van Bureau Waardenburg, Wageningen Marine Research, Sas consultancy en ARK Natuurontwikkeling/WNF trekken in een wetenschappelijk artikel in Marine Biology Research.

Platte oesterbanken kwamen vroeger op grote schaal voor in de Noordzee. ‘Tot het begin van de twintigste eeuw was zo’n 20 procent van de Nederlandse Noordzee bedekt met oesterbanken’, vertelt Wouter Lengkeek, mariene ecoloog en duiker bij Bureau Waardenburg. ‘Maar in de vorige eeuw is de platte oester bijna helemaal verdwenen uit de Noordzee, door overbevissing, ziektes en koude winters. Alleen in de Grevelingen hadden we nog een kleine bronpopulatie.’ Heel belangrijk is dat de soort nu is opgenomen in de EU Rode lijst van leefomgevingen en de OSPAR-lijst van bedreigde en afnemende soorten en leefomgevingen. Geheel onverwacht was dan ook zijn ontdekking in 2016 van een platte-oesterbank vlak voor de Nederlandse kust. De ontdekking opende mogelijkheden om nader onderzoek te doen naar de inheemse oester in zijn natuurlijke omgeving.

Tegenwoordig bieden de Japanse oesterbanken enorme oppervlakten met hard materiaal. Ze zijn niet zo populair bij boten met netten of watersporters, maar wel bij de inheemse oesters. “De bodemrust die zo wordt gecreëerd zorgt ervoor dat platte oesters zich ongestoord kunnen ontwikkelen en voortplanten”.

Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd is er op dit moment veel aandacht voor het herstel van inheemse oesterbanken. In historische documenten (Figuur 2.1.1a in Smaal et al. 2015, zie rechts) staan natuurlijke oesterbanken bekend als rijke ecosystemen waar andere zeedieren floreren en waar graag gevist werd. Essentiële kennis over de eigenschappen van inheemse oestersoorten ontbreekt omdat een eeuw geleden de meeste platte oesters opeens verdwenen door overbevissing in combinatie met een agressieve parasiet. Karel van den Wijngaard, ARK/WNF; ‘De ontdekking van deze oesterbank werkt als een vliegwiel voor de herstelkansen voor platte oesterbanken in Nederland. Kennis over de platte oester in zijn natuurlijke omgeving zorgt ervoor dat we herstelplannen kunnen aanpassen aan de eisen van de soort en zo de kans op succes sterk vergroten.’