Opportunistische meeuw past zich makkelijk aan

GPS-onderzoek biedt steeds meer inzicht in het gedrag van vogels. Twee nieuwe studies tonen dat meeuwen slim inspelen op veranderingen in hun omgeving. Dat is maar goed ook, stelt hoogleraar Willem Bouten van de Universiteit van Amsterdam die meewerkte aan de twee studies: 'De mens beïnvloedt het landschap en de beschikbaarheid van voedsel. Dieren moeten zich aanpassen om te overleven op de steeds dichter bevolkte aarde. Meeuwen kunnen dat goed, zien wij nu.'

Bouten en zijn collega’s bestudeerden het vlieggedrag van tientallen meeuwen in een Texelse kolonie. Op zoek naar voedsel vliegen de dieren vanaf het eiland langs de Nederlandse kust, door Noord-Holland, over de Noordzee en zelfs naar Groot-Brittannië en Denemarken. De biologen volgden de dieren met een GPS-tracker en versnellingsmeter om te bepalen wanneer ze zich daarbij klapwiekend voortbewegen en wanneer ze energiezuinig zweven op opstijgende lucht. De meeuwen blijken daarbij kleine bijzonderheden in het landschap te benutten om energiezuinig te vliegen, zo beschrijft de groep in vakblad Philosophical Transactions B.

De meeuwen vliegen bijvoorbeeld laag over dijken en duinenrijen, waar ze zweven op de lucht die de glooiing omhoog stuwt. 'Ze doen hun voordeel met kleine afwijkingen in het landschap, ook met menselijke toevoegingen als dijken en gebouwen,’ aldus ecoloog Judy Shamoun-Baranes die het onderzoek leidde. ‘Wij denken dat we het luchtruim niet aanraken wanneer we bouwen op het land, maar het bestuderen van de meeuwen toont dat we daarmee ook invloed hebben op het landschap in de lucht.'

Sommige vogels zijn specifiek gebouwd op zweven, denk aan ooievaars of grote roofvogels, terwijl veel zangvogels juist bijna alleen klapwieken. Meeuwen zijn bijzonder, omdat ze zowel kunnen zweven als klapwieken en gemakkelijk switchen tussen de twee. Dat maakt ze flexibel in hun mobiliteit, waardoor ze zich makkelijk aanpassen aan veranderende voedselbeschikbaarheid. De dalende visstand en het Europees verbod op het lozen van bijvangst, dwingen meeuwen meer voedsel te vergaren op het land.

In een tweede onderzoek inventariseerden Bouten en collega's dat foerageergedrag op het land bij een Spaanse meeuwenkolonie. Analyse van die GPS-gegevens leverde onverwachte inzichten op, zo is te lezen in vakblad PLOS ONE. Een populaire eetstek van de meeuwen trok de aandacht van de onderzoeksgroep, bij nadere inspectie bleek het om een grote, illegale vuilstort te gaan. Bouten: 'Wij proberen te begrijpen hoe meeuwen zich handhaven naast de mens, het verorberen van ons afval is daarbij een belangrijke schakel. En nu blijkt dat de dieren ons op die manier toevallig op misdadige praktijken wijzen.'

Bouten vindt het een opsteker dat ecologisch onderzoek dit onverwachte inzicht biedt. Hij wil de gegevens van zeven andere meeuwenprojecten in West-Europa nalopen om andere illegale stortplekken op te sporen. Ook ziet hij mogelijkheden voor de inzet van meeuwendetectives bij het opsporen van vissers die hun bijvangst tegen de regels in toch in zee dumpen. Die lozingen trekken steevast veel meeuwen aan.
Hoe het aanpassingsvermogen van de meeuw op de lange termijn uitpakt voor de soort, is onderwerp van discussie. Shamoun-Baranes: 'Vanuit een natuurlijk perspectief is het mooi dat meeuwen zich plooien naar de mogelijkheden die de mens hen biedt. Ze komen naar de stad, broeden veilig op de daken en eten vuilnis. Maar we weten niet of de meeuwen wel bestand zijn tegen het stadse fastfood dieet. Dat blijven we in de gaten houden.'