Waterschappen wekken meer energie op, maar bereiken energieneutraliteit later

De waterschappen boeken vooruitgang in hun duurzame energieproductie, reductie van C02 en verduurzaming. Onder meer door netcongestie wordt de ambitie om energieneutraal te worden wel later bereikt dan verwacht. Het energieverbruik steeg in 2023, met name door de noodzaak om te malen bij hevige regenval.

Dat blijkt uit de ‘Klimaatmonitor Waterschappen’. Het rapport geeft inzicht in de voortgang van de ambities van de waterschappen op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid.

Er zijn steeds meer ontwikkelingen die de realisatie van klimaatambities beïnvloeden. Denk aan netcongestie, striktere waterkwaliteitseisen, stijgende kosten en politieke discussies in de regio over bijvoorbeeld locaties voor zon- en windenergieprojecten. Den Hertog: “Nieuwe energieprojecten lopen daardoor vertraging op. Waterschappen gaan het doel van energieneutraliteit sowieso halen, maar waarschijnlijk wel iets later dan de huidige ambitie van 2025.”

In de Klimaatmonitor staan kaarten, die laten zien waar waterschappen in Nederland al aquathermie- en zon-op-waterprojecten hebben gerealiseerd. En waar elektriciteit wordt opgewekt en teruggeleverd.

De uiteindelijke ambitie van de waterschappen is om in 2035 klimaatneutraal te zijn. Ook willen de waterschappen in 2050 volledig circulair zijn, met als tussenstap een vermindering van 50% in het gebruik van primaire grondstoffen in 2030.

Belangrijkste cijfers uit de Klimaatmonitor over 2023:

Opwekking duurzame energie

•    Stijging eigen opwekking van duurzame energie met 343 TJ (8,2%) tot 4.505 TJ (met name door nieuwe windturbines).

•    Biogas uit rioolwaterslib blijft de grootste bron van duurzame energie, met 66% van de eigen opwekking. In totaal is 33 miljoen m³ biogas opgewaardeerd tot 22,5 miljoen m³ groen gas.

Emissies en energieverbruik

•    De waterschappen hebben CO2-emissies verlaagd, zowel voor scope 1 (eigen activiteiten) als scope 2 (indirecte emissies voor energie die is ingekocht). De totale CO2-uitstoot verminderde met ruim 14% tot 684 kton. Hiermee zijn de waterschappen op weg naar klimaatneutraliteit.

•    Scope 2-emissies daalden met 56%, met name doordat waterschappen meer Nederlandse groen stroom zijn gaan inkopen in plaats van Europese groene stroom.

•    Stijging totale energieverbruik met bijna 8%, grotendeels door het intensievere gebruik van gemalen vanwege de vele neerslag.

•    Waterschappen zetten ook steeds meer in op het verminderen van broeikasgassen zoals lachgas en methaan.

Duurzaam opdrachtgeverschap en circulariteit

•    De waterschappen verbeteren hun inzicht in de milieu-impact van ingekochte grondstoffen. Driekwart van de waterschappen heeft een nulmeting uitgevoerd om inzicht te krijgen in hun materiaalgebruik en een kwart monitort op circulariteit.

•    De åçO2-Prestatieladder is een belangrijke tool geworden om duurzaamheid te structureren, met 12 gecertificeerde waterschappen en nog vijf in de planning.

•    Er zijn verdere åçstappen gezet in CO2-beprijzing, met elf waterschappen die dit intern toepassen en twee die het gebruiken in aanbestedingen.

•    Er is steeds meer aandacht voor biodiversiteit; zes waterschappen nemen biodiversiteit en natuur inclusief bouwen structureel mee in bouwprojecten.

Vervoer en mobiliteit

•    Na de tijdelijke verlaging in de coronapandemie is in 2023 het zakelijk verkeer met personenauto’s weer op het niveau van 2019.

•    Woon-werkverkeer met een privéauto is in 2023 terug naar 65% van het pre-coronaniveau.

•    Het brandstofverbruik van het eigen wagenpark van waterschappen daalde in 2023 met 11% en de daaraan verbonden CO2-uitstoot verminderde met 16%, dankzij vergroening van het wagenpark.

•    Het aantal elektrische auto's steeg met 56%, met als resultaat een jaarlijkse besparing van 500 tot 1000 ton CO2.

Stormseizoen van start: Rijkswaterstaat test waterkeringen en voert nieuwe maatregelen in

1 oktober 2024 start het storm- en hoogwaterseizoen. Rijkswaterstaat zorgt ervoor dat Nederland goed beschermd is tegen hoogwater.

Dit doet men door stormvloedkeringen te testen, continu kustonderhoud uit te voeren en ervoor te zorgen dat de waterkeringen in goede conditie zijn. In 2024 zijn er ook twee nieuwe keersluizen op de Afsluitdijk in gebruik genomen en is de dijk op Vlieland versterkt.

Aan het begin van het hoogwaterseizoen voert Rijkswaterstaat zoals elk jaar uitgebreide tests uit op de 6 stormvloedkeringen in Nederland. Op 1 oktober 2024 is de Ramspolkering aan de beurt. Tijdens deze test wordt 3.500.000 liter lucht en water in de 3 grote balgen van de kering gepompt, waardoor deze de waterweg volledig afsluit en het achterland van Overijssel beschermt.
 
Tijdens storm Pia (21 december 2023) sloot de Maeslantkering in de avond. Het was voor het eerst dat de waterkering sloot met de hoge waterstanden.
 
Het IJsselmeer is op winterpeil gezet. Dat is een afspraak uit het peilbesluit. Ook zijn er in 2024 extra maatregelen gerealiseerd om de waterveiligheid verder te verbeteren. De twee nieuwe keersluizen bij Den Oever en Kornwerderzand op de Afsluitdijk zijn nu volledig in gebruik. Deze sluiscomplexen bieden extra bescherming tegen hoogwater vanaf de Noordzee en Waddenzee.

Ook op Vlieland zijn extra maatregelen getroffen. De Omringdijk aan de zuidkant van het eiland is versterkt om het eiland beter te beschermen tegen overstromingen vanuit zowel de Noordzee als de Waddenzee. Deze versterking maakt onderdeel uit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

De kustlijn houdt men ook op orde. Dat gebeurt met zandsuppleties. Daarbij brengen baggerschepen zand uit de Noordzee aan op het strand of op de zeebodem vlak voor de kust.

Tijdens het stormseizoen staat Rijkswaterstaat continu paraat. Vanuit het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) worden waterstanden nauwlettend in de gaten gehouden en wordt er op tijd gewaarschuwd bij dreiging van hoogwater. Dit stelt waterbeheerders in staat om snel actie te ondernemen, bijvoorbeeld door coupures te sluiten of dijkbewaking in te stellen.

Controle op onderhoud sloten start 1 november

Op 1 november start de controle op het onderhoud van sloten in het rivierengebied. In deze ‘schouw watergangen’ bekijkt Waterschap Rivierenland of onderhoud is uitgevoerd door eigenaren van grond die grenst aan sloten. In Altena start de schouw op 1 december.

Sloten zijn belangrijk voor het waterbeheer in het rivierengebied. In de natte winter voert een sloot het teveel aan water af. Voldoende doorstroming helpt de waterhuishouding en de waterkwaliteit. Een sloot is ook het leefgebied van flora en fauna. Daarom mag buiten het doorstroomprofiel begroeiing blijven staan, zo lang het water niet wordt belemmerd.

Eigenaren moeten zorgen dat het doorstroomprofiel van de sloot en duikers vrij is van planten, vuil en andere materialen. Ook schade aan oevers of taluds moet zijn hersteld. Is het onderhoud niet op orde, dan volgen een waarschuwing en een herschouw. Is het onderhoud dan nog niet op orde, dan voert het waterschap het uit op kosten van de eigenaar.