Aanpassingen aan natuur kunnen waterschaarste vermijden

De zomers in Vlaanderen zullen droger en warmer worden, een gevolg van de klimaatverandering. Tegelijkertijd neemt het risico op extreme regenbuien ook toe. Het internationale project PROWATER, geleid door UAntwerpen en de Vlaamse overheid, wil die problemen het hoofd bieden door de natuur gericht aan te passen aan de veranderende realiteit.

De aanhoudende droogte zorgt stilaan voor problemen: de oogsten komen in het gedrang, met kraantjeswater moet spaarzaam worden omgesprongen. Klimaatprojecties voor Vlaanderen geven aan dat de zomers in de toekomst structureel droger en warmer worden. Het risico op extreme en geconcentreerdere regenbuien, met risico op overstromingen, neemt ook toe.

Via het Interreg 2 Zeeën-fonds investeert de Europese Unie de komende vier jaar 1,3 miljoen euro in klimaatadaptatie in de provincie Antwerpen. Het project heet PROWATER, wat voluit staat voor ‘protecting and restoring raw water sources through actions at the landscape scale’. De Universiteit Antwerpen werkt in Vlaanderen samen met Pidpa, Natuurpunt en Provincie Antwerpen. Daarnaast zijn er ook partners in Engeland en Nederland.

“We bestuderen welke ecosysteemgebaseerde adaptatiemaatregelen we kunnen nemen om de veerkracht ten aanzien van droogte en extreme neerslag te versterken”, vertelt bioloog Jan Staes (UAntwerpen). “Met andere woorden: door aanpassingen te doen aan de natuur kunnen we het landschap efficiënt gaan inzetten om waterschaarste tegen te gaan, overstromingen beter te beheren en de waterkwaliteit op peil te houden.”

Doel van PROWATER is om geschikte plaatsen voor die adaptatiemaatregelen te identificeren. Staes: “Die maatregelen kunnen de aanvulling van grondwaterreserves vergroten en de snelle afvoer van water beperken. Denk bijvoorbeeld aan het omvormen van naaldbossen naar heidelandschappen, waardoor het water beter in de bodem kan infiltreren, of het aanplanten van extra vegetatie waardoor de bodem meer watervasthoudend wordt. Hermeandering en het verminderen van drainage kan ervoor zorgen dat water minder snel wordt afgevoerd.”

De onderzoekers willen uiteindelijk ook een prijskaartje kleven op de adaptatiemaatregelen. “We hebben het over ‘ecosysteemdiensten’ als we alle voordelen van dergelijke aanpassingen in kaart brengen”, legt collega Katrien Van der Biest uit. “Het vermijden van droogteschade is één aspect, maar ook een verbeterde waterkwaliteit en de mogelijkheden voor recreatie spelen bijvoorbeeld een rol.”

Als al die voordelen geïdentificeerd zijn, kunnen de wetenschappers een ‘Payment for Ecosystem Services’-model ontwikkelen. Op basis van een dergelijk model kunnen organisaties die ecosysteemgebaseerde maatregelen nemen om waterschaarste tegen te gaan, beloond worden. Onafhankelijke organisaties kunnen zo een rol spelen als ‘ethical broker’: door de kwaliteit van de woonomgeving te verbeteren, leveren ze diensten aan de maatschappij.