Rioolstelsels op de schop door klimaatverandering

Vrijwel alle gemeenten treffen steeds meer forse maatregelen om het toenemende aantal zomerse hoosbuien op te vangen. Een derde van de jaarlijkse rioleringsinvesteringen zijn mede gericht op het voorkomen van problemen door regen. Om de wateroverlast tijdens de zomerse buien te beperken, zorgen gemeenten voor tijdelijke opslag boven de grond en meer afvoercapaciteit onder de grond. Ook bewoners kunnen helpen door hun tuin niet helemaal te verstenen en wateroverlast te melden bij de gemeente. Dit blijkt uit het eerste nationale onderzoek naar de aanpak van regenwateroverlast onder twee derde van de Nederlandse gemeenten.

Uit het onderzoek, uitgevoerd door Stichting RIONED, blijkt dat gemeenten verschillende en steeds meer maatregelen nemen. Veelvoorkomende aanpassingen zijn de aanleg van aparte regenwaterriolen, tijdelijke waterberging in het groen en op straat, weghalen van obstakels - zoals verkeersdrempels - die de afstroming belemmeren en extra kolkenreiniging. Gemeenten treffen steeds vaker ook maatregelen aan in het straatprofiel en in het groen. De straat en groenvoorzieningen kunnen veel regenwater even opslaan als het rioolstelsel maximaal is belast. Water op straat hoort dus bij het nieuwe klimaat. De aanpak richt zich vooral op het voorkomen van schade, zoals water dat gebouwen inloopt.

Door de toename van het aantal betegelde tuinen kan er steeds minder regenwater in de bodem zakken. Hugo Gastkemper, directeur van Stichting RIONED: "Tuineigenaren zijn belangrijke waterdragers in de strijd tegen regenwateroverlast. Wanneer bewoners en gemeenten grond minder verstenen en zorgen voor plekken waar het water zonder probleem naar toe kan, vermindert dit de wateroverlast en druk op het riool."

Bewoners kunnen verschillende effectieve maatregelen nemen om regenwateroverlast tegen te gaan. Door bijvoorbeeld naast het terras een border of grindstrook te maken, kan het water van het terras sneller in de grond zakken. Ook een grasveld zorgt ervoor dat er minder water blijft staan bij hevige regenbuien. Daarnaast kunnen bewoners wateroverlast melden bij hun gemeente, net zoals het melden van losliggende tegels of kapotte straatverlichting.

Het aantal gemeenten dat bewoners stimuleert of verplicht hun regenwater op eigen terrein te verwerken is in 10 jaar gestegen van 12 naar 32 procent.

Het riool heeft verschillende taken, waaronder de afvoer van regenwater. Doordat ons klimaat verandert, komen hoosbuien steeds vaker voor. Bij hevige regen loopt het riool helemaal vol en blijft water op straat staan. Dit water staat als het ware even in de file voor afvoer door het riool en in de bodem. Meestal is dat water binnen een uur weer weg. Belangrijk is dat de schade door hevige buien beperkt blijft. Voorbeelden van schade zijn regenwater dat een gebouw instroomt vanuit de openbare ruimte, afsluiting van belangrijke verkeersroutes of tunnels, langdurige hinder voor verkeer in woonstraten, afvalwater uit het riool op straat en opdrijvende putdeksels.

Het Nederlandse rioolstelsel heeft een vervangingswaarde van ongeveer 90 miljard euro. Om de riolering op peil te houden wordt jaarlijks bijna een miljard euro geïnvesteerd. Uit het onderzoek blijkt dat 340 miljoen euro mede wordt uitgegeven om hoosbuien beter te verwerken (bedragen inclusief btw). De kosten voor aanleg en onderhoud van het riool worden meestal gedekt uit de opbrengsten van de gemeentelijke rioolheffing.

Het onderzoek is gehouden in de maanden mei en juni van 2015. Daaraan hebben 278 gemeenten deelgenomen. De deelnemende gemeenten hebben samen 12,9 miljoen inwoners (76 procent van Nederland). De hiervoor genoemde getallen zijn geëxtrapoleerd naar heel Nederland. In het onderzoek zijn met een vragenlijst gegevens gekregen over de omvang van schade door hevige buien, de maatregelen die gemeenten nemen en de kosten daarvan.