Nieuwe keileemkaart van Noord-Nederland gepresenteerd

Gedeputeerde Henk van de Boer heeft vanmiddag van TNO de Nieuwe Keileemkaart voor Noord-Nederland in ontvangst genomen. De aanwezigheid van moeilijk doorlaatbare keileem in de bodem is zeer bepalend voor de waterhuishouding in Drenthe en daarmee bijvoorbeeld ook voor de landbouw. Doordat de keileem in Drenthe vrij dicht onder het maaiveld ligt, zijn veel plaatsen in de provincie gevoelig voor zowel droogte als wateroverlast.
De kaart is een belangrijk beleidsinstrument voor overheden en waterschappen. De actualisatie van de keileemkaart is een samenwerking van de provincies Overijssel, Fryslân en Drenthe, de waterschappen Fryslân, Noorderzijlvest, Hunze en Aa's, Reest en Wieden, Velt en Vecht (thans Vechtstromen) en de Dienst Landelijk gebied, met de Provincie Drenthe als projectleider.
De keileem is van groot belang voor de lokale waterhuishoudkundige situatie. Keileem is een mengsel van klei, zand en grind en grote stenen en dit materiaal is in de Saaliën ijstijd (ongeveer 150.000 jaar geleden) met het ijs meegekomen. Het materiaal is afkomstig uit Scandinavië, werd onderweg vermengd met lokaal sediment en onder het ijs uiteindelijk verpulverd tot keileem. Nadat het ijs is verdwenen bleef de keileem achter. In later tijden is de keileem veelal bedekt geraakt met zand, veen of klei, maar op sommige plekken zoals bij de Havelterberg ligt het bijna aan de oppervlakte. In de beekdalen is de keileem meestal weer opgeruimd (geërodeerd) door de beken. Keileem is in Noord-Nederland over grote gebieden aanwezig en zo nu en dan is de laag meters dik. Het is erg compact en taai door de druk van het ijs. Daardoor kan neerslagwater minder snel infiltreren in de bodem. Het bepaalt daarmee in grote mate de productieomstandigheden voor de landbouw en de grondwaterstand in de natuurgebieden. Doordat de keileem in Drenthe dicht onder maaiveld ligt zijn veel landbouwgronden gevoelig voor natschade bij veel neerslag en droogte bij een tekort aan water. Ook beïnvloedt de aan- of afwezigheid van keileem de mate van bodemverdichting van landbouwgronden. Natuurgebieden zoals het Dwingelderveld zijn bekend om het grote oppervlakte natte heide. Dit zou zonder een keileemlaag in de ondergrond dicht onder het maaiveld niet het geval zijn. Daarnaast is keileem van belang voor het aanleggen van infrastructuur, de aan- of afwezigheid van archeologische vindplaatsen, aardkundige waarden, en de verspreiding van bodem of grondwaterverontreinigingen.
Om de nieuwe keileemkaart te kunnen maken, zijn vanaf 2010 veel grondboringen gedaan. Ook de terreinbeherende organisaties, waterleidingbedrijven, ingenieur- en adviesbureaus en gemeenten hebben boringen beschikbaar gesteld. Alle betrokken partijen hebben tijdens het proces actief meegedacht over het eindresultaat en hun ervaring en kennis beschikbaar gesteld tijdens meerdere workshops. De nieuwe keileemkaart is binnenkort o.a. te vinden in de Drentse bodematlas via het Geoportaal op de website. De kaart geeft de ligging van de keileem aan, maar ook de bovenkant en onderkant ten opzichte van maaiveld, de dikte en ook de weerstand van de keileem voor de infiltratie van neerslagwater vanaf het maaiveld naar de diepte. Bovendien zijn de gebruikte boringen op deelkaarten beschikbaar.
De actualisatie van de Nieuwe Keileemkaart is uitgevoerd door TNO. Ook heeft Deltares de keileemkaart opgenomen in het Noord Nederlands grondwatermodel, zodat deze informatie ook beschikbaar is voor berekeningen van effecten van ingrepen in de waterhuishouding.