Nieuwe klimaatadaptatie tool GIDS brengt wateroverlast door golfoverslag in beeld

Om de hoogte van waterkeringen te beperken, accepteren waterkeringbeheerders in Nederland golfoverslag over hun waterkeringen. Dit is acceptabel omdat goed ontwikkelde bekleding voldoende weerstand biedt tegen ongewenste erosie. Recent onderzoek aan grasbekleding heeft aangetoond dat deze weerstand aanzienlijk groter is dan voorheen werd aangenomen. Dit inzicht heeft ertoe geleid dat het nieuwe ontwerpinstrumentarium overslagdebieten tot wel 10 l/s/m voorschrijft. Voor zogenaamde harde constructies zoals kademuren en coupures die we veelal in stedelijk gebied aantreffen, liggen de toegestane overslagdebieten nog hoger. Omdat golfoverslag ook bij niet-maatgevend hoogwater optreedt, zal er ook achter een veilige kering meer water terecht komen.

In stedelijk gebied langs de grote rivieren is het aan de waterkeringenbeheerder en stadsbestuur om een afweging te maken hoe hoog of juist hoe laag de waterkering mag zijn. Het vaak botsende belang tussen waterveiligheid enerzijds en ruimtelijke kwaliteit en belevingswaarde van bijvoorbeeld een stadsfront anderzijds, ligt hieraan ten grondslag. Inzicht in de gevolgen van golfoverslag helpt hierin een onderbouwde afweging te kunnen maken.

Tauw brengt met GIDS de waterverdeling als gevolg van golfoverslag in stedelijk gebied in beeld. Voor steden die direct achter een kering langs de rivier liggen, is het van belang een goede inschatting te kunnen maken van het maximaal toelaatbare overslagdebiet om zo de benodigde hoogte van de waterkering te kunnen bepalen. Met GIDS hebben wij een beslissingsondersteunende tool ontwikkeld waarmee we de afstroming van overslagwater naar het achterland inzichtelijk kunnen maken. Dit presenteren we in kaarten waarop de waterhoogtes en stroombanen in één oogopslag te zien zijn, zodat een goede inschatting kan worden gemaakt van de optredende wateroverlast bij het toestaan van bepaalde overslagdebieten over de kering. GIDS kan worden ingezet als eerste verkenning om in beeld te brengen waar knelpunten in de stad ontstaan. Het voordeel van GIDS is dat het te baseren is op bestaande hoogtekaarten, waardoor snel een analyse uit te voeren is. Bovendien zijn de kaarten een handig hulpmiddel voor de communicatie naar burgers en andere belanghebbenden.

GIDS is gebaseerd op het principe van Tauw’s succesvolle model WOLK (WaterOverlastLandschapsKaart). WOLK maakt de wateroverlast in de stad als gevolg van extreme neerslag inzichtelijk. GIDS geeft vergelijkbare beelden. Het model gebruikt de bepaalde overslagvolumes over het gekozen traject van de waterkering als input.

GIDS is voor het eerst toegepast voor de stad Zutphen om de overlast door golfoverslag vanuit de IJssel in kaart te brengen. Tauw heeft voor waterschap Rijn en IJssel en de gemeente Zutphen de gevolgen van golfoverslag bij verschillende overslagdebieten in beeld gebracht. De resultaten ondersteunen het waterschap bij het vaststellen van uitgangspunten voor de kerende hoogte van de dijken en kades rondom Zutphen.