Dijkontwerp Marken: veilig en met respect voor de geschiedenis

De huidige dijk om Marken is geen product van een eenmalig groot ontwerp. Verschillende ingrepen en wisselend onderhoud hebben haar door de eeuwen heen gevormd. Met de huidige versterking van de dijk door Rijkwaterstaat komt er straks meer eenheid in het ontwerp. Maar dat betekent niet dat we afscheid nemen van de historische waarden van de dijk.

De dijk op Marken is het resultaat van een eeuwenoud proces. Er wordt vermoed dat de bedijking rondom Marken in de 14e eeuw is begonnen. In de loop der tijd zijn de bouwmethodes steeds meer verfijnd.

Door de eeuwen heen hebben er bovendien verschillende onderhoudswerkzaamheden en reparaties plaatsgevonden. Denk aan het ophogen van een verzakking of het herstellen van een doorbraak. Door al die losse werkzaamheden heeft de dijk geen ‘rechttoe-rechtaan’-tracé. Ook de dijkprofielen en de bekleding zijn niet overal hetzelfde, want ook die zijn in de loop der tijd meerdere keren gewijzigd.
Kaart van Marken uit 1683. Marken heeft hier meer woonwerven en is ook groter dan dat het nu is.

Pas in de afgelopen 200 jaar heeft de dijk zijn huidige vorm gekregen. Er is in deze jaren weinig meer veranderd. Wie nu op het kruinpad boven op de dijk loopt, heeft ongeveer dezelfde beleving als iemand die daar 200 jaar geleden stond. De weidse blik op het water, de markante knikpunten in de loop van het pad en de lage en compacte vorm van de dijk die zo goed past bij de fijne schaal van het eiland: allemaal aspecten met cultuurhistorische waarde die zo goed mogelijk behouden moesten blijven bij de dijkversterking.

Een team van adviseurs ruimtelijke kwaliteit van de gemeente Waterland, de provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat keek mee met het ontwerp van de aannemer. Dat ontwerp, waarbij ook landschapsarchitecten waren betrokken, was compact en sloot aan op de nog aanwezige cultuurhistorische waarden. Ook de bekleding moest worden hersteld. Verder was er aandacht voor een paar maatwerklocaties, zoals de Rozewerf, de vuurtoren, de haven, de Bukdijk en de kruising met de ontsluitingsweg.

Met het zoveel mogelijk volgen van het oude tracé blijven de knikken, de aanloopjes en de uitzichten in stand. En kan de karakteristieke aanloop naar de Rozewerf met de ijsbrekers en vervolgens de vuurtoren behouden blijven. Door de nieuwe dijk beperkt naar buiten te leggen met een flauwer aflopend onderwatertalud, kan ook het authentieke, compacte dijkprofiel met zijn smalle kruin en steile taluds in stand blijven.

Ook technisch gezien biedt deze oplossing voordelen. De veenbodem van Marken vormt een zachte ondergrond en is daarmee minder stabiel. Door de nieuwe dijk tegen de oude dijk aan te bouwen, profiteert die daar van een inmiddels gezette bodem wat de stabiliteit ten goede komt, en daarmee ook de bescherming van Marken tegen het water.
Maatwerk

Om de eenheid van de dijk te bewaken, wordt het buitentalud bekleed met zetsteen. Om de kruin compact te kunnen houden is voor stortsteen op de flauwere buitenberm gekozen.

Verder wordt het kruinpad rondom, dus ook de Noordkade, bestraat met identieke klinkers. Dat benadrukt de eenheid en de continuïteit van het wandelpad. De kruising met de ontsluitingsweg, die van Marken een schiereiland maakt, moet eveneens onderdeel worden van dit ‘rondje Marken’.