Grondwaterwinning bedreigt ecosysteem van rivier en beek op grote schaal

Bijna 20% van de stroomgebieden waar grondwater wordt gewonnen, heeft te maken met te lage afvoeren van rivieren en beken om hun zoetwaterecosysteem gezond te houden. De verwachting is dat dit in 2050 zal gelden voor meer dan de helft van deze stroomgebieden. Dat concluderen onderzoekers deze week in het tijdschrift Nature. Het onderzoek is een samenwerking tussen Deltares, de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Freiburg (Duitsland) en de Universiteit van Victoria (Canada).

De sterke bevolkingsgroei en economische ontwikkeling van de afgelopen vijftig jaar hebben geleid tot een enorme toename van de vraag naar zoet water, vooral voor de irrigatie van voedselgewassen. Ongeveer de helft van dat water wordt opgepompt uit grondwater. In veel droge gebieden wordt hierdoor meer grondwater opgepompt dan er via neerslag wordt aangevuld. Dit leidt wereldwijd tot dalende grondwaterstanden.

Een belangrijk gevolg van deze grondwaterstandsdaling is een lagere afvoer van beken en rivieren. In het bijzonder tijdens het droge seizoen, wanneer de afvoer bijna volledig afhankelijk is van de toestroom van grondwater. Dit is een grote bedreiging voor de zoetwaterecosystemen die deze beken en rivieren herbergen. Het waterniveau wordt te laag en de watertemperatuur te hoog voor organismen die onder water leven, zoals vissen, plankton en waterplanten.

Om na te gaan in welke mate zoetwaterecosystemen door grondwaterwinning zijn aangetast, maken de onderzoekers gebruik van een nieuw hydrologisch model dat de wereldwijde stroming van grondwater en de interactie daarvan met oppervlaktewater beschrijft. Met dit unieke model konden zij over de hele wereld de stroming berekenen van grondwater naar het netwerk van beken en rivieren tijdens perioden met lage afvoeren.

“We zien dat de grondwatertoevoer van stroomgebieden in het midden van de VS en de Aziatische Indus-rivier nu al ernstig is verminderd,” zegt Inge de Graaf, onderzoeker aan de Universiteit van Freiburg. “We verwachten dat als de grondwaterwinningen op dezelfde voet doorgaan als nu, ook stroomgebieden in Zuid- en Oost-Europa, Noord-Afrika en Australië tegen hun ecologische grenzen zullen oplopen. Klimaatverandering zal het tijdstip waarop dit optreedt alleen maar versnellen, omdat we verwachten dat dit in de nu al droge gebieden tot minder neerslag en dus meer grondwaterwinning zal leiden.”