Klimaatverandering versterkt nachtelijke stormen boven Victoriameer

Het Victoriameer in Oost-Afrika zal door de klimaatverandering een hotspot voor zware stormen worden. Dat blijkt uit een internationale studie die op 23 september is gepubliceerd in Nature Communications. Stef Lhermitte van de TU Delft werkte mee aan de analyse van de verschillen in stormen overdag (voornamelijk boven land) en ’s nachts (vooral boven het meer).

Het Victoriameer ligt tussen Oeganda, Kenia en Tanzania en is met zijn oppervlakte van bijna 70.000 vierkante kilometer het grootste meer van Afrika. Daarnaast staat het bekend als een gevaarlijke plek voor de 200.000 mensen die er ’s nachts vissen. Het Internationale Rode Kruis schat dat er jaarlijks 3.000 tot 5.000 vissers om het leven komen in de zware stormen die het meer teisteren.

‘Dat het Victoriameer ’s nachts zo stormachtig kan zijn, heeft te maken met de circulatie in de atmosfeer boven het enorme wateroppervlak en de temperatuurverschillen tussen land en water’, verklaart Stef Lhermitte, ten tijde van dit onderzoek nog in dienst van de KU Leuven, die meegewerkt heeft aan de analyse van die temperatuurverschillen. Overdag ontstaat er een bries die van het koele water naar het warme land stroomt. ’s Nachts is er een omgekeerde beweging: de landbries verplaatst zich van het afkoelende land in de richting van het warmere meer. Omdat het meer cirkelvormig is, komen die landbriezen uit alle richtingen samen boven het meer. Voeg daarbij de verdamping en je krijgt veel stormen, regen, wind en golven.

De wetenschappers konden dit patroon staven in samenwerking met de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Dankzij nieuwe NASA-satellietobservaties konden ze het aantal zware onweersbuien en de locatie ervan boven Oost-Afrika in kaart brengen en dat om de 15 minuten voor de periode tussen 2005 en 2013. Overdag zijn de meeste stormen boven het omgevende land, vooral de typische warmteonweders in de namiddag. ’s Nachts concentreren die stormen zich boven het Victoriameer.

Om na te gaan hoe de klimaatverandering dat proces zal beïnvloeden, voerde het team onder leiding van Wim Thiery (KU Leuven en ETH Zürich) ook klimaatsimulaties uit met een geavanceerd computermodel. Thiery: “Als we uitgaan van een ‘business as usual’-scenario, waarbij de uitstoot van broeikasgassen verder blijft stijgen, zal de extreme neerslag boven het Victoriameer dubbel zo sterk toenemen als die boven het omgevende land. Het meer zal daardoor een hotspot voor nachtelijke stormen worden. Superstormen die nu slechts eenmaal om de 15 jaar voorkomen, zullen dat tegen het einde van de eeuw bijna jaarlijks doen.”

In verder onderzoek willen de wetenschappers bestaande waarschuwingssystemen voor de lokale vissers verder verfijnen. Dankzij de resultaten wordt het mogelijk om extreme stormen boven het meer beter te voorspellen en de kwetsbaarheid van de lokale vissers te verminderen. Een prototype van een nieuw waarschuwingssysteem is reeds ontwikkeld.