Universiteit Gent brouwt bier met afvalwater

De faculteit Bio-ingenieurwetenschappen van de UGent brouwde het speciale bier ter gelegenheid van het eerste wereldwijde congres over hergebruik van grondstoffen uit waterige stromen, dat op 1 september doorgaat in Gent in aanwezigheid van provinciegouverneur Jan Briers. Geïnspireerd door de focus van het congres gebruikten de onderzoekers niet zoals gewoonlijk leidingwater, maar werd afvalwater van de brouwerij gezuiverd en gebruikt als brouwwater. Het resultaat is een lekker blond bier van hoge gisting.

Bier brouwen ter gelegenheid van een congres is niet nieuw voor de organisatoren, maar bier brouwen met afvalwater is dat wel. “Zo gaven we vorig jaar reeds een fles zelfontworpen bier aan de deelnemers van een congres over de wiskundige modellering van waterzuivering. Omdat het congres dit keer specifiek over hergebruik van grondstoffen uit waterige stromen gaat, wilden we een stap verder gaan”, zegt professor Ingmar Nopens, voorzitter van Centre Environmental Science and Technology van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen.

'Als uitgangspunt gebruikten we afvalwater van de nieuwe Gentse stadsbrouwerij De Wilde Brouwers', legt Nopens uit. 'Dat hebben we opgezuiverd met behulp van membranen, een volwaardige technologie in de watersector die onder meer gebruikt wordt om zeewater te ontzouten tot drinkbaar water in streken met een nijpende waterschaarste, zoals het Middellandse Zeegebied, Californië, Australië en het Midden-Oosten. Het water had nadien nog enkele aanpassingen nodig, zoals het terug oplossen van een aantal mineralen, maar was vervolgens onmiddellijk bruikbaar als brouwwater. Conform de wetgeving werd de kwaliteit onderzocht en goedgekeurd door een geaccrediteerd drinkwaterlabo. De rest van het brouwproces houdt voor ons Belgen geen geheimen meer in, los dan van het recept, dat een geheim blijft tussen ons en De Wilde Brouwers.'

Het doel van dit specifieke bier is tweeledig. Enerzijds willen de makers aantonen dat veel technologieën voor hergebruik van grondstoffen al volwaardig en beschikbaar zijn. Er zijn geen futuristische of magische apparaten voor nodig, een slim gebruik van bestaande technieken is veelal voldoende. Het toepassen van hergebruik hier vereist vooral een mentaliteitswijziging bij de industrie, die slimmer moet gaan nadenken over de processen en materialen. Grondstofrecuperatie vergt uiteraard een inspanning en economische afweging op lange termijn. Maar in veel gevallen, zoals bijvoorbeeld water, zal de druk op de beschikbaarheid gestaag toenemen in de komende jaren. Hergebruik is hierbij een van de mogelijke pistes die we kunnen bewandelen.

Anderzijds willen ze de menselijke perceptie op de proef stellen. Hoe staan mensen tegenover producten die vervaardigd zijn uit gerecupereerde grondstoffen? 'Dit is een belangrijke sociale factor die vaak vergeten wordt wanneer we aan hergebruik van grondstoffen denken en die het welslagen ervan sterk zal bepalen”, zegt Nopens. “Het feit dat dit bier op het congres geschonken wordt, aan wetenschappers die het proces van opzuivering goed kennen, maakt het des te interessanter. We willen hierbij de slogan van de Universiteit Gent alle eer aandoen: Durf Denken! We willen mensen aanzetten na te denken over dit soort zaken in een bredere context.'

Belangrijke redenen voor hergebruik zijn eenvoudig te bedenken. Iedereen weet dat de fossiele brandstoffen deze eeuw uitgeput zullen raken, ook al handelen we er nog niet naar. Daarom zullen op het congres duurzame initiatieven gepresenteerd worden om de energie uit afvalwater terug te winnen, zowel rechtstreeks (restwarmte uit sanitair water) als onrechtstreeks (biogas-productie). Maar er zijn ook andere en soms meer nijpende tekorten aanwezig. Zo zullen binnen 60 à 70 jaar onze fosformijnen uitgeput zijn, terwijl dit een belangrijk mineraal is in bijvoorbeeld meststof en een tekort dus tot voedselschaarste kan leiden. En dat terwijl fosfor gewoon in ons afvalwater terecht komt na consumptie.

Een ander voorbeeld is water. Nopens: 'Weinig mensen beseffen het, maar Vlaanderen is een risicogebied voor waterschaarste. In Wulpen bij Koksijde staat echter een waterzuivering die net doet wat wij imiteerden; rioolwater wordt er klassiek gezuiverd, daarna met membranen gefilterd en sijpelt vervolgens in de duinen om er de voorraad grondwater aan te vullen. Datzelfde grondwater wordt later opgepompt en verder gezuiverd tot drinkwater. Dit was destijds een wereldprimeur, hoewel we er als Vlaming vaak te bescheiden over zijn.'

Het sewer to brewer-bier is dus eigenlijk geen onlogische stap, al moeten sommigen wellicht wennen aan het idee. 'Maar anderzijds kan dit in de toekomst wel de keiharde realiteit worden als we niet nu gaan nadenken over onze waterconsumptie en de duurzaamheid van onze huidige watervoorziening', stelt Nopens. 'Met het gerecycleerde bier willen we dit debat stimuleren en komt dit hopelijk ook op de politieke agenda. Want het is vijf voor twaalf, hoewel weinigen dat lijken te beseffen. Laat ons dus ons hoofd niet dieper in het zand steken als het grondwaterpeil zakt, maar bovengronds draagvlak creëren voor een open debat en een duurzame strategie uitwerken voor de volgende generatie.'