Minder verdamping in Oost-Afrika leidt tot droogte in West-Afrika

De mate van verdamping in het ene gebied kan grote invloed hebben op de neerslag in een ander, ver afgelegen gebied. Dat is een van de conclusies van Ruud van der Ent, die op dinsdag 2 september promoveert aan de TU Delft.

Waar komt neerslag vandaan? Ruud van der Ent bekeek in zijn promotieonderzoek - gefinancierd door NWO - waar water dat verdampt, precies naar toe gaat. Hydrologen kijken meestal naar de waterhuishouding in een bepaald stroomgebied; Van der Ent nam de hele wereld in beschouwing. Hij ontwikkelde een hydrologisch wereldmodel, waarbij de uitgaande deeltjes (verdamping) en binnenkomende deeltjes (neerslag) in de tijd worden gevolgd.

‘Een deel van alle neerslag is afkomstig van zogenaamde ‘waterdamprecycling’ (moisture recycling). Daarmee bedoelen we waterdamp die afkomstig is van landverdamping en die weer terugvalt op het landoppervlak als neerslag’, zegt Van der Ent. ‘Het is alom geaccepteerd dat waterdamprecycling een rol speelt in het globale klimaat, maar het belang van waterdamprecycling was nog niet volledig gekwantificeerd. Ik concludeer dat landverdamping een zeer belangrijke rol vervult in the hydrologische cyclus over continenten, omdat meer dan de helft weer terugkeert als neerslag op land.’

Van der Ent creëerde wereldkaarten die de herkomst van vocht in de atmosfeer voor verschillende regio’s laten zien. Hij ontdekte onder meer dat veel regio’s vooral afhankelijk zijn van gerecycled water van binnen de regio zelf, maar dat andere gebieden relatief veel vocht krijgen van buiten de regio. Water dat verdampt in Eurazië is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor 80 procent van het water in China; en het Amazonegebied voedt de watercyclus van het hele continent.
De grootste brongebieden blijken over het algemeen dichtbij te liggen. ‘Voor West-Afrika geldt echter dat buiten het regenseizoen verder weg gelegen bronnen ook erg belangrijk zijn voor de hydrologische cyclus’, zegt Van der Ent. ‘Veel van het water dat verdampt in het oostelijk deel van Afrika keert binnen een week terug als neerslag in West-Afrika.’

Dit betekent dus ook dat verminderde verdamping in de ene regio kan leiden tot verminderde neerslag in een andere, zoals bijvoorbeeld in West-Afrika. Overbegrazing en uitputting van de grond (en dus minder verdamping) in Oost-Afrika zou verderop ook kunnen leiden tot droogte. ‘In Oost-Afrika zou grootschalige implementatie van duurzame landbouwtechnieken, regenwateropvangsystemen en methoden om water langer vast te houden, positieve effecten kunnen hebben op de regen en daarmee op de waterbronnen voor het hele continent. In het bijzonder geldt dit voor West-Afrika.’