Inzet geluidsgolven om visscholen in Waddenzee waar te nemen

Het is bekend dat basale kennis over een belangrijke diergroep in onze eigen kustzeeën ontbreekt. Dat zijn de grote scholen kleine vissen die massaal kunnen voorkomen, maar heel lastig in kaart te brengen zijn. Het zijn juist deze vissen waar vogels als sterns, meeuwen, futen en duikers, en ook bruinvissen en zeehonden van leven, maar waar we weinig vanaf weten.

Het in kaart brengen van deze groep scholen kleine vissen is erg uitdagend: ze leven in grote groepen in de waterkolom (niet op de bodem), in troebel water, zijn uiterst mobiel en zijn klein (<20 centimeter). Een oplossing is werken met geluidsgolven; akoestische apparatuur (echolood) dat signalen uitzendt die gereflecteerd worden door objecten in het water, vergelijkbaar met de techniek die vleermuizen gebruiken om insecten te vinden.

Deze technologie wordt op open zee en in diep water al langer gebruikt, maar was tot voor kort niet toepasbaar in ondiep water zoals langs onze kusten. Het probleem hierbij is dat de zeebodem ook signalen reflecteert en het beeld sterk vertroebelt.

Het project Waddentools Swimway gaf PhD-student Margot Maathuis de mogelijkheid om te experimenteren met een nieuwe techniek die wel werkt in ondiep water. De akoestische apparatuur werd gemonteerd op een frame dat op de zeebodem werd geplaatst. In plaats van vanaf het wateroppervlak naar beneden richtten de onderzoekers de geluidsgolven naar boven, richting het wateroppervlak. Zo werden alle vissen die door die bundel zwommen gedurende één heel jaar vastgelegd. Dat frame stond op de bodem van het Marsdiep, het zeegat tussen Texel en Den Helder. Het Marsdiep vormt een doorgang voor vissen die van de Noordzee naar de Waddenzee willen migreren, en vice versa.

‘Levering drinkwater voor veel bedrijven van levensbelang’

Capaciteitsgebrek maakt het honoreren van aanvragen van zakelijke klanten voor het leveren van drinkwater in bepaalde delen van het land steeds moeilijker – en soms zelfs onmogelijk. Hoe belangrijk is drinkwater voor bedrijven?

Voorzitter Gertjan Lankhorst van het kenniscentrum en de belangenbehartiger voor de zakelijke elektriciteit-, gas- en waterafnemers in Nederland VEMW (Koninklijke Vereniging voor Energie, Milieu en Water) windt er geen doekjes om. Voor veel bedrijven is water van drinkwaterkwaliteit van levensbelang voor vitale productieprocessen en de bedrijfsvoering Denk aan de voedingsmiddelenindustrie, maar ook de chemie en de farmaceutische bedrijven. Sommige bedrijven hebben hiervoor eigen bronnen, maar de meeste zijn afhankelijk van levering door de drinkwaterbedrijven.

Het grondwatergebruik is sinds 2003 bijna gehalveerd en het leidingwatergebruik is in 2021 ongeveer gelijk aan het gebruik van tien jaar geleden tijdens de economische crisis.

Vewin maakt zich zorgen over de mogelijke gevolgen van een veranderende interpretatie voor de invulling van de zorgplicht door overheden voor de drinkwatervoorziening aan bedrijven die drinkwater nodig hebben. Hoe kijkt VEMW hier tegenaan? Lankhorst: ‘De waterafhankelijke sectoren zijn samen verantwoordelijk voor zo’n 16% van de nationale economie, dus wij vinden het zeer zorgelijk als daar onvoldoende drinkwater voor beschikbaar zou zijn. Op basis van Europese regelgeving zijn de levensmiddelen- en de geneesmiddelenindustrie verplicht drinkwaterkwaliteit te gebruiken. Wij zijn dan ook blij met het standpunt van Vewin dat de wettelijke zorgplicht onder de Nederlandse Drinkwaterwet onverkort geldt voor levering aan bedrijven.’

Een van de oplossingsrichtingen in de industriële watertransitie is het hergebruik van effluent, afvalwater uit riool- of afvalwaterzuiveringsinstallaties. Daarvoor zal nog de nodige kennis moeten worden ontwikkeld.

Onderzoeksproject REGAIN klaar voor de start

Drie testopstellingen met elk een eigen zuiveringstechniek staan klaar voor gebruik. Deze drie methodes staan centraal binnen onderzoeksproject REGAIN, met als ultiem doel: medicijnresten zodanig uit gezuiverd afvalwater verwijderen dat dit extra gezuiverde water ingezet kan worden als bron voor industriewater.

Gedurende het komende anderhalf jaar wordt onderzocht welke methode het meest geschikt is voor het verwijderen van medicijnresten uit gezuiverd afvalwater. En op welke wijze dit extra gezuiverde afvalwater vervolgens ingezet kan worden als bron voor industriewater. Deze testen maken deel uit van het driejarige onderzoeksproject REGAIN, een samenwerking tussen Waterschap Noorderzijlvest, waterkwaliteit- en watertechnologiebedrijf WLN, het kennisinstituut CEW en North Water (industriewaterdochter van Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater).

Binnen REGAIN, wat staat voor REuse of Garmerwolde municipal effluent for INdustrial processes, worden drie verschillende technieken getest om medicijnresten effectief en efficiënt te verwijderen: biologisch actieve koolfiltratie (BODAC), Capillaire Nanofiltratie en Constructed Wetlands. BODAC maakt gebruik van actieve kool met een biofilmlaagje voor zuivering, waarbij medicijnresten worden verwijderd door de toevoeging van zuurstof. Deze methode is duurzaam omdat de kool langdurig effectief is. Capillaire nanofiltratie is een filtratietechniek waarbij membranen worden ingezet om medicijnresten tegen te houden, waardoor de stoffen geconcentreerd worden. Bij deze methode wordt zo minimaal mogelijk gebruik gemaakt van chemicaliën bij de reiniging. Constructed Wetlands is een innovatieve, natuurlijke vorm van zuivering met behulp van rietplanten. Om de efficiëntie te verbeteren worden absorberende korrels aan de bodem toegevoegd, die bedekt worden met een biomassa laag die medicijnresten afbreekt. Hier wordt actief lucht aan toegevoegd.

Verbetering rioolwaterzuivering Veendam

Hunze en Aa's gaat de rioolwaterzuivering (rwzi) in Veendam verbeteren. De huidige installatie is technisch versleten, waardoor er problemen ontstaan in de bedrijfsvoering. Met deze verbetering kan de rwzi weer 20 jaar vooruit. Het algemeen bestuur stelt hiervoor € 4,3 miljoen beschikbaar.

De zuivering in Veendam zuivert al zo’n 50 jaar het afvalwater uit Veendam en omgeving. Sinds die tijd zijn er uitbreidingen en optimalisaties geweest. Nu is het moment aangebroken voor vervanging. Gelijktijdig met de vervanging voeren we een paar verbeteringen door.

Een deel van de installaties heeft het einde van de technische en economische levensduur bereikt. Hoewel dit geen gevolgen heeft op de kwaliteit van het gezuiverde water, heeft het wel een negatieve invloed op het zuiveringsproces. Denk onder andere aan verstoppingen, meer slijtage en onderhoud aan de installaties verderop in het proces en hoger energieverbruik.   

Er is inmiddels een voorontwerp gemaakt. Dit wordt de komende periode in detail uitgewerkt. De daadwerkelijke aanpassingen zullen in 2025 plaats vinden. Het zuiveringsproces kan tijdens de ombouw gewoon doorgaan.

Provincie doet onderzoek naar duurzaam beheer en onderhoud van haar oevers

Provincie Noord-Holland zet zich in voor duurzaamheid, innovatie en circulariteit. Ook als het gaat om onderhoud en vervanging van de 252 kilometer oevers die onder het beheer van de provincie vallen.

Om bepaalde oplossingen eerst kleinschalig te onderzoeken zijn er proeftuinen aangelegd. Een stuk oever aan de Westfriesche vaart is verdeeld in vier vakken waar verschillende materialen worden vergeleken op verschillende criteria. Boven water moeten de oevers tegen golfslag beschermd worden. Op dit moment gebruikt men stortsteen of betonblokken voor het beschermen van een oever. Steen is vanuit duurzaamheid niet het meest geschikte materiaal.

In samenwerking met BESE products is een proefvak ingericht met matrassen gemaakt van een restproduct van zetmeel uit de patatindustrie. De matrassen zijn biologisch afbreekbaar en dienen als tijdelijke erosiemaatregel tot het moment dat rietwortels de bescherming van de taluds overnemen.

In samenwerking met Netics is ook een GEOWALL type stortsteen ontwikkeld wat bestaat uit samengeperste baggerslib ter grootte van een kloostermop. Deze stenen worden los op de oever gestort als vervanger van het traditionele breuksteen en beschermd de oever tegen golfslag. De samenstelling van de steen is afgestemd op de gewenste levensduur. Ook zijn zaden toegevoegd. Na verloopt van tijd breekt de steen door plantengroei uit elkaar waardoor een natuurlijke groenen oever ontstaat.

De rijstvelden uit China dienden als inspiratie voor deze constructie. In deze proeftuin wordt gebruik gemaakt van de oude houten damwandplanken, die eerder op die plek dienst deden als beschoeiing. De beschoeiing voldeed niet meer aan de huidige bouwnormen. Van de vrijgekomen planken zijn taludbakken gemaakt. In deze taludbakken groeien planten en riet. De bakken dienen als tijdelijke erosiemaatregel tot het moment dat de wortels van de planten de bescherming van de taluds overnemen.

Minister levert krib- en oeververlaging Pannerdensch Kanaal officieel op

De minister van Infrastructuur en Waterstaat (Mark Harbers) heeft een dezer dagen met een kanonschot op Fort Pannerden de krib- en oeververlaging in het Pannerdensch Kanaal officieel opgeleverd.

Met de verlaging van 35 kribben en vijf oevers zorgt Rijkswaterstaat ervoor dat het rivierwater bij hogere waterstanden beter doorstroomt, zodat 2 miljoen mensen in het rivierengebied veilig kunnen wonen, leven en werken.

Anderhalf jaar hebben aannemer Ploegam en Rijkswaterstaat hard gewerkt om 35 kribben en vijf oevers 1,5 tot 2 meter te verlagen.

Het Pannerdensch Kanaal is nauw verbonden met de oprichting van Rijkswaterstaat in 1798, een periode waarin Nederland werd geteisterd door rampzalige overstromingen. Miljoenen liters water stromen via de Boven-Rijn Nederland binnen.

Bij het dorp Pannerden splitst de Boven-Rijn zich in de Waal en het Pannerdensch Kanaal. Maar dit splitsingspunt (Pannerdensche Kop) werd zo breed, dat veel te veel water in het Pannerdensch Kanaal stroomde en de dijken braken. Het water moest daarom beheerst worden verdeeld over de Waal en het Pannerdensch Kanaal.

Sluizencomplex Terneuzen wordt Noordzeesluizen

Het politiek college van de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie, de Nederlandse minister van Infrastructuur en Waterstaat, Mark Harbers en de Vlaamse minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Lydia Peeters onthulden op 16 november de nieuwe naam voor het sluizencomplex in Terneuzen: Noordzeesluizen.

De keuze voor de naam Noordzeesluizen is om een verbinding te leggen tussen de haven van Gent en Terneuzen en het aangrenzend zeegebied. De naam sluit bovendien goed aan bij het havenbedrijf North Sea Port. Internationaal gesproken liggen straks de ‘North Sea Locks’ in het havengebied van ‘North Sea Port’.

Een naamgevingscommissie onder voorzitterschap van de burgemeester van Terneuzen, Erik van Merrienboer, koos ervoor het sluizencomplex in Terneuzen de naam Noordzeesluizen te geven. De naamgevingscommissie bestond verder uit Mathias De Clercq, burgemeester van Gent, Daan Schalck, CEO North Sea Port en Willy Dekker, hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat Zee en Delta.

De commissie besloot ook de namen Oostsluis, Westsluis en Nieuwe Sluis voor de afzonderlijke sluizen binnen het complex te handhaven. Het college van burgemeester en wethouders hebben deze naam vastgesteld.

Informatieavonden Schoonebeekerdiep

Waterschap Vechtstromen gaat aan het werk in en rond het Schoonebeekerdiep. Omwonenden en andere geïnteresseerden zijn van harte welkom bij één van de informatiebijeenkomsten.

Door de aanwezigheid van stuwen in het Schoonebeekerdiep kunnen vissen niet van het ene naar het andere gebied zwemmen. Daar gaan we aan werken. Ook worden in het westelijke deel van het Schoonebeekerdiep moerassige, glooiende oevers aangelegd. Hier worden op sommige plekken ook vissenbossen aangelegd. Een vissenbos bestaat uit stronken op de bodem van de beek met daarbovenop takken, waar vissen en andere waterdieren kunnen rusten en leven.

In de omgeving van het Schoonebeekerdiep bij Nieuw-Schoonebeek ligt Natura 2000 gebied Bargerveen. In dit deel van het Schoonebeekerdiep wordt over een lengte van 8 kilometer een natte natuurzone aangelegd, waarbij de oevers natuurvriendelijker worden gemaakt.

Dinsdag 21 november bij De Dorpshoeve, Europaweg 145 in Nieuw-Schoonebeeeek

Donderdag 30 november bij ’t Aole Gemientehoes, Kerkeind 1 in Schoonebeek

Nederland helpt Frankrijk bij wegpompen regenwater

Op zondag 19 november vertrekt een expertteam met vier noodpompen naar Frankrijk. Het land heeft een verzoek voor noodhulp bij de EU neergelegd, vanwege de extreme hoeveelheid regenwater die daar valt. In Noord-Frankrijk staan huizen en straten blank.

De Europese Unie betaalt 75 procent van deze noodhulp uit het European Union Civil Protection Mechanism. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verzorgt de uitvoering en betaalt 25% van de kosten. Hoeveel het in totaal gaat kosten, is afhankelijk van hoe lang de pompen nodig zijn.

Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) zegt: “De situatie in Frankrijk wordt met elke druppel nijpender. De regen die uit de lucht valt, kan daar niet meer goed worden afgevoerd. Daarom vind ik het goed dat we het land gaan ondersteunen. De noodpompen en de Nederlandse experts kunnen het gebied helpen om zo snel mogelijk van het water af te komen.”

Met drie vrachtwagens worden de vier noodpompen én een kraan vervoerd naar de Franse stad Duinkerke. De eerste twee pompen vertrekken samen met de kraan op zondag, de andere twee volgen enkele dagen later. Er reizen ook vijf of zes Nederlandse experts mee: drie chauffeurs en twee of drie pompexperts. Elke pomp kan 5000 liter water per uur verwerken.

Ook in Nederland is de afgelopen weken veel regen gevallen. Rijkswaterstaat en de waterschappen monitoren de situatie, ze zijn op dit moment nog goed in staat om het water snel weg te voeren. Nederland heeft in totaal twintig noodpompen, waarvan er tien 5000 liter per uur kunnen verwerken en tien 3000 liter per uur.

Zoetwater blijft plakken aan de oostkust van Groenland

Smeltwater dat langs de oostkust van Groenland stroomt, komt nauwelijks in de open oceaan terecht voordat het de westkant van het eiland bereikt. Dat is een van de conclusies die NIOZ-promovenda Elodie Duyck trekt in het proefschrift dat ze vandaag verdedigt aan de Universiteit Utrecht. In het veranderende klimaat zou zoet water uit Groenland en het Noordpoolgebied de circulatie in de Atlantische Oceaan kunnen verstoren.

Door de klimaatverandering zullen de komende decennia steeds grotere hoeveelheden zoet water uit Groenland en het Noordpoolgebied de noordelijke Noord-Atlantische Oceaan binnenstromen. Zoet en dus licht water zou het zoute water eronder kunnen afdekken en zo de afkoeling van oceaanwater rond Groenland tegenhouden. Dit kan de afkoeling en uitwisseling met diep oceaanwater, die normaal gesproken in deze regio plaatsvindt, belemmeren. En dat zou weer kunnen leiden tot een verzwakking van de zogenoemde Atlantic Meridional Overtuning Circulation, of AMOC. Die grootschalige circulatie in de Atlantische Oceaan, die warm water aan het oppervlak naar het noorden brengt en koud water op grotere diepte naar het zuiden terugvoert, beïnvloedt het klimaat in grote delen van de wereld.

Water uit Groenland en het Noordpoolgebied stroomt in eerste instantie dicht langs de Groenlandse kust naar het zuiden. De mate waarin het zoete water zich vervolgens verspreidt naar de open oceaan wa nog onbekend. Directe metingen van de circulatie, door onderzoekers van onder andere het NIOZ in het wetenschappelijke programma 'Overturning in the Subpolar North Atlantic Program', OSNAP, laten zien dat de Irminger Zee, ten zuidoosten van Groenland, bijzonder belangrijk is voor de circulatie in de Atlantische Oceaan.

Om te onderzoeken of zoetwater de Irminger Zee binnenkomt, plaatste Duyck in totaal honderdtwintig boeien langs de oostkust van Groenland. Met behulp van speciale zeeankers zorgde ze ervoor dat die boeien net onder het oppervlak met de stromingen meedreven, zonder door wind of golven te worden gestoord. Deze boeien dreven vervolgens langs de Groenlandse kust naar het zuiden, waar ze de westkant van Groenland bereikten.

Duyck vond een paar gebieden langs de oostkust van Groenland waar zoet water van de continentale plaat rond het eiland zich mengt met Atlantisch water, en één gebied, op het zuidelijkste puntje van Groenland, waar zoetwater bij sterke wind in grotere hoeveelheden de oceaan opdreef. Maar over het algemeen bleven de boeien dicht bij de kust totdat ze de westkant van Groenland bereikten: "Dit betekent dat er nauwelijks smeltwater van de zuidoostkust van Groenland naar de Irminger Zee stroomt", concludeert Duyck.

Ongeveer een derde van de boeien die aan de oostkant van Groenland werden losgelaten, dreven naar de Labradorzee, aan de westkant van Groenland. Het is al bekend dat daar wel meer uitwisseling plaatsvindt tussen de kustwateren en de open oceaan,

De kersverse doctor werkt inmiddels al aan een nieuw project, aan de Universiteit van Hamburg, waar ze met een soortgelijk instrument onderzoekt hoe zoetwater de Labradorzee binnenkomt en hoe dit de oceaancirculatie in de toekomst kan beïnvloeden.

Twentekanalen zijn opengesteld voor scheepvaartklasse Va

Sinds maandag 23 oktober 2023 kunnen schepen van klasse Va gebruik maken van de Twentekanalen. Hiermee komt een eind aan 2,5 jaar werkzaamheden. Door de verruiming kunnen grotere schepen veiliger en vlotter doorvaren. Dit is een stimulans voor de regionale economie.

De vaarweg tussen de IJssel en Sluis Eefde is verruimd voor klasse Va-schepen met een aflaaddiepte van 3,5 m. De vaarweg tussen Delden en Enschede en de zijtak naar Almelo is verruimd met een aflaaddiepte van 2,8 m. Naast de verruiming hebben we ook de bodemweerstand in het zijkanaal hersteld en 35 km damwanden vervangen. Met het aanleggen van 12 km natuurvriendelijke oevers kunnen mens en dier makkelijker het kanaal verlaten.

Bij Delden heeft men de plek waar schepen op het kanaal kunnen draaien groter gemaakt. Ook is een nieuwe zwaaikom bij Almelo aangelegd. De gemeentekade Delden is veiliger ingericht voor het laden en lossen van klasse Va-schepen.

Bij sluis Hengelo zijn de wachtplaatsen voor binnenvaartschepen uitgebreid. Zo kunnen aan beide kanten 2 klasse Va-schepen wachten. Ook is aan beide zijden van de sluis een wachtplaats voor de recreatievaart ingericht. Voor schepen met gevaarlijke stoffen (kegelschepen) is de bestaande kegelligplaats geschikt gemaakt voor de grotere Va-klasse.

De gemeente Hengelo verdiept en vernieuwt zijn havens, zodat deze geschikt zijn voor klasse Va-schepen. Deze werkzaamheden zijn nog in volle gang.

De Twentekanalen zijn een belangrijke logistieke schakel voor het vervoer van goederen over water via de haven van Rotterdam over de IJssel naar de havens van Almelo, Hengelo en Enschede. Het transport over de Twentekanalen neemt de komende jaren toe.

Gemalenpluim voor Poldergemaal Petronella

Op vrijdag 3 november kreeg dijkgraaf Joyce Sylvester namens Waterschap Amstel, Gooi en Vecht de Gemalenpluim. Deze bijzondere prijs wordt elk jaar uitgereikt door de Nederlandse Gemalenstichting.

De prijs gaat naar waterschappen of stichtingen die met veel aandacht hun monumentale gemalen bewaren, vernieuwen of opknappen. Het waterschap kreeg de prijs, omdat het gemaal Petronella in Amstelhoek nu klaar is voor de toekomst en historische onderdelen behoudt.

In april 2023 was het gemaal klaar na twee jaar vernieuwen en opknappen. Gemaal Petronella heet officieel ‘Poldergemaal Eerste Bedijking’. Het pompt sinds 1885 het teveel aan regenwater uit de polder ‘Eerste Bedijking der Mijdrechtse Droogmakerij’ naar de Amstel. Het gemaal is al verschillende keren opgeknapt. Zo werd de originele stoommachine vervangen door een dieselmotor en later door een elektrische motor. En een nieuwe leiding zorgt ervoor dat de nieuwe pompen kunnen samenwerken met de oude pomp uit 1913. Ondanks de eerdere aanpassingen, moest het gemaal in 2020 weer opgeknapt worden. Het gemaal had namelijk meer kracht nodig om ook in de toekomst het land droog te kunnen houden.

De jury van de Nederlandse Gemalenstichting prijst de manier waarop het gemaal is opgeknapt. Het gemaal is klaar voor de toekomst en tegelijk zijn belangrijke onderdelen uit 1794, 1885 en 1913 nog steeds herkenbaar. Deze combinatie van historische en moderne elementen is de reden dat Waternet en Bosman Watermanagement dit project hebben voorgesteld voor de Gemalenpluim.

Flike stijging waterschapsbelastingen

De uitdagingen waar waterschappen voor staan worden steeds groter. Dus moeten ze meer investeren om Nederland leefbaar te houden voor toekomstige generaties. En dat betekent een hogere rekening op de deurmat in 2024. Gezinnen met een eigen huis betalen volgend jaar gemiddeld bijna 50 euro meer aan hun waterschap. Eenpersoonshuishudens in een huurwoning gaan gemiddeld ongeveer 20 euro meer betalen.

Dit verwacht de Unie van Waterschappen na een inventarisatie onder de 21 waterschappen. De tarieven van de waterschapsbelastingen moeten nog definitief worden vastgesteld, maar duidelijk is dat ze volgend jaar flink omhoog gaan. Dat komt vooral door investeringen die nodig zijn om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen en door hogere kosten van goederen en diensten die waterschappen inkopen. Niet alleen voor huishoudens, ook voor (agrarische) bedrijven en grondeigenaren gaat de belasting omhoog.

Een gezin met een eigen huis met een WOZ-waarde van 250.000 euro betaalde in 2023 gemiddeld 371 euro. In 2024 wordt dat gemiddeld 416 euro. Voor een woning van 325.000 euro stijgt de waterschapsbelasting gemiddeld van 392 naar 441 euro. En voor een woning van 400.000 euro stijgt het bedrag gemiddeld van 413 naar 465 euro. De waterschapsbelasting van een alleenstaande huurder stijgt gemiddeld van 168 euro dit jaar naar 188 euro in 2024.

De hoogte van de waterschapsbelastingen verschilt van waterschap tot waterschap. Dat komt door de keuzes die de waterschapsbesturen maken en doordat de gebieden van elkaar verschillen. Factoren zoals laag- of hooggelegen, stedelijk of landelijk gebied, de aanwezigheid van kwetsbare natuur en veel of weinig dijken hebben invloed op de opgaven waar het waterbeheer voor staat. En daarmee ook op de kosten in dat gebied.

Werkzaamheden Baalder Uiterwaard Hardenberg afgerond

Twee jaar na de start van het werk is het opnieuw inrichten van de Baalder Uiterwaard bij Hardenberg helemaal klaar. In september 2021 startte de aannemer (Timmerhuis Groep uit Vriezenveen) met het verwijderen van stenen uit de Vechtoever en het inrichten van het grootste deel van de uiterwaard. Door lopende processen was het werk toen niet direct klaar. Inmiddels zijn alle processen achter de rug en ging het laatste stuk op de schop.

In de uiterwaarden langs de wijk Baalder is hiermee een gebied ontstaan voor natuur en landbouw. In het zuidelijke natuurdeel zijn aanpassingen gedaan voor planten die van meer natte ondergrond houden. Het stuk grond net aan de noordkant daarvan is landbouwgrond. De eigenaar gaat deze grond op een andere manier behandelen. De grond wordt hier verschraald, dat is een ander woord voor minder voedselrijk maken. Door minder te bemesten en het gemaaide gras af te voeren, ontstaan hier kansen voor verschillende planten en insecten.

Verderop liggen landbouwpercelen en natuurpercelen naast elkaar. Gescheiden door een nieuwe - natuurvriendelijk ingerichte - sloot. Een bestaande plas in dit deel van het gebied is gebleven en kreeg een plek in het geheel. De Vecht zelf heeft zijn natuurlijke karakter terug gekregen door een nieuwe inrichting van de oevers. Het puin dat de rivier moest temmen, is weg. De rivier mag weer vrij stromen, want daarmee biedt de Vecht meer plek voor vissen, andere waterdieren en waterplanten.

In dit deel van het Vechtpark Hardenberg is vermaak minder belangrijk. Daarom ligt er geen wandelpad door de uiterwaard. Wel is er een uitkijkpunt gemaakt, om van de nieuwe uiterwaarden te genieten. Dit uitkijkpunt staat aan de rand van de wijk, langs de Henri Dunantlaan.

Met het afmaken van de Baalder Uiterwaard is de inrichting van het Vechtpark Hardenberg klaar. Dat werd gevierd met een opening en extra feestelijkheden en activiteiten tijdens het Vechtival 2022. Voor deze opening is een film gemaakt over het Vechtpark en het ontstaan ervan.

Nederland voorlopig veilig voor stijgende zee, maar moet leren omgaan met verzilting

Technisch is het mogelijk om Nederland te beschermen tegen een zeespiegelstijging tot aan 3 meter. In het slechtste scenario bereiken we die stijging iets na 2100, in het beste scenario wordt die stijging in 2300 nog niet gehaald. Het stijgende zeewater dringt nu al in toenemende mate het binnenland in, wat de beschikbaarheid van zoet water onder druk zet. Daarop moet Nederland zich voorbereiden.   

Dat blijkt uit de publicatie van een reeks technische onderzoeken die het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris hebben laten uitvoeren onder het zogenoemde ‘Kennisprogramma Zeespiegelstijging’. Hierin wordt met kennisinstellingen bekeken hoe we ons in de toekomst kunnen beschermen tegen zeespiegelstijging, en wat we daarvoor nu al moeten doen. Online staat een samenvatting van de onderzoeken tot nu toe.

Er zijn verschillende manieren waarop Nederland het stijgende zeewater buiten kan houden. We voeren zand aan om de kustlijn op zijn plek te houden en de duinen te verstevigen. Ook hebben we dijken, dammen, stormvloedkeringen en sluizen gebouwd om het zeewater buiten te houden. Uit de onderzoeken blijkt dat we met deze aanpak kunnen doorgaan, al is er een forse ingreep nodig voor wat betreft dijkversterkingen.

Er zijn wel ruimtelijke uitdagingen die deze opgave ingewikkeld maken. Om een voorbeeld te geven: als een dijk wordt verhoogd, moet deze ook worden verbreed om hem stevig genoeg te houden. Nu al is dijkversterking in bebouwd gebied geen eenvoudige opgave. Het is dan ook onverstandig om op dit moment vlak naast een bestaande dijk te bouwen. Daarom wordt nu met de waterschappen bekeken welke ruimte gereserveerd moet worden om in de toekomst de dijken verder te verbreden.

Uit de onderzoeken blijkt verder dat er met zeespiegelstijging meer zout water ons land binnenkomt. Dat gebeurt via het grondwater, maar het gaat ook de rivieren op via de Nieuwe Waterweg en het komt binnen via zeesluizen zoals bij IJmuiden en de Afsluitdijk. Vroeger was er voldoende rivierwater en regenwater om het zout weg te spoelen. We merken de laatste jaren al dat dit steeds minder het geval is - langdurige perioden van droogte en lage rivierafvoeren zetten de zoetwaterbeschikbaarheid nu ook al onder druk.

In de buurt van de kust zitten veel natuur- en landbouwgebieden die zoet water gebruiken. Ook winnen drinkwaterbedrijven en industrie hier zoet water. Het Rijk wil dit zoete water zo goed mogelijk beschermen, bijvoorbeeld door bij sluizen instroming van zout water tegen te gaan. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om water beter vast te houden en naar zuiniger gebruik van het zoete water, bijvoorbeeld door andere manieren van landgebruik.

Bij een doorgaande zeespiegelstijging komen voor de hele lange termijn ook andere oplossingen in beeld. Het gaat dan bijvoorbeeld over het afsluiten van riviermondingen, of meebewegen met de zeespiegel en de bouwwijze daarop aanpassen. Het is nu nog niet nodig om daarin een keuze te maken, maar het is wel belangrijk te onderzoeken of dit technisch haalbaar is, hoe effectief dit is, hoe veel dit gaat kosten, en wanneer we die keuze wél moeten maken.

De laatste kennis over zeespiegelstijging wordt verwerkt in het Kennisprogramma Zeespiegelstijging, dat in elk geval doorloopt tot en met 2026. De komende jaren wordt onder meer onderzocht wat er precies nodig is om de huidige aanpak voort te kunnen zetten en wat er organisatorisch en maatschappelijk nodig is om ons op een versnelde zeespiegelstijging aan te passen.

Zo wordt stapsgewijs gekeken welke aanpassingen nodig zijn om Nederland veilig te houden voor overstromingen en met zoetwatertekorten om te gaan.

Onderzoek: meer dijken moeten worden versterkt

Meer primaire keringen, zoals duinen en dijken, moeten worden versterkt om in 2050 overal te voldoen aan de nieuwe, deels strengere normen op het gebied van waterveiligheid. Dat is volgens verwachting: de nieuwe normen zijn in 2017 ingegaan en de laatste schatting stamt uit 2014. De beheerders verwachten dat dit leidt tot een forsere opgave en hogere kosten.

Dat meldt minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) aan de Tweede Kamer.

De primaire keringen worden versterkt via het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Hierbinnen nemen Rijk, waterschappen, provincies en gemeenten maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Zonder onze dijken en duinen zou ongeveer de helft van Nederland onder water kunnen komen te staan.

In 2014 is een schatting gedaan over het aantal kilometer dat aan primaire keringen moest worden versterkt. Toen werd gedacht dat het ging om ongeveer 1500 kilometer. Inmiddels is er meer kennis over de sterkte van de dijken en zijn de kosten van versterkingen gestegen.

De beheerders hebben de afgelopen zes jaar alle keringen beoordeeld aan de hand van nieuwe, deels strengere, normen. Dat heeft tot een nieuwe schatting geleid: er wordt nu door beheerders verwacht dat tussen nu en 2050 ongeveer 2000 kilometer aan primaire keringen moet worden aangepakt. Het gaat hier om een eerste inschatting: pas als een versterkingsproject is ingepland, wordt nauwkeurig bekeken welk deel daadwerkelijk versterkt moet worden.

Een grotere opgave brengt vanzelfsprekend meer kosten met zich mee. Als de huidige financiële afspraken worden voortgezet, is er 12,6 miljard euro beschikbaar tot 2050. De eerste grove kosteninschatting laat echter zien dat er meer geld nodig is. Hoeveel er in totaal nodig is, is nog erg onzeker. Dat geeft ook de grote bandbreedte aan: de schatting ligt tussen 15,7 miljard en 32,9 miljard euro. Het ministerie gaat nu, samen met waterbeheerders, aan de slag met hoe de precieze opgave in kilometers en kosten kan worden aangescherpt.

In november 2022 kondigde minister Harbers namens het kabinet al aan om water en bodem ‘sturend’ te maken in de ruimtelijke ordening. Dat betekent onder meer dat dijken niet alleen moeten worden verhoogd en verbreed, maar dat het ook noodzakelijk is om ruimte te reserveren voor toekomstige dijkversterkingen of rivierverruimingen.

'Actie nodig om Nederlandse waterkwaliteit te verbeteren'

Slechts 22 procent van de kleine wateren in Nederland heeft een goede waterkwaliteit. Dat zegt Natuur & Milieu na burgeronderzoek naar de kwaliteit van sloten, vennen, kanalen en plassen.

Weer een onderzoek dat het probleem bevestigt. Zegt  Fenna Cerutti, Sectormanager infra en drinkwater, MVO Nederland. Maar zolang er geen enkele actie wordt verbonden aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) blijven we in hetzelfde kringetje ronddraaien en halen we de doelen zeker niet.

De oplossing is samenwerking tussen verschillende type partijen. Dat geldt voor alle klimaat- en milieuproblemen. Het huidige demissionaire kabinet heeft weinig visie laten zien en plakt vooral veel te kleine pleisters op heel grote wonden. Het ministerie van I&W is verantwoordelijke voor de uitvoering, maar hier hebben we weinig actie gezien.

(Chemische) industrie, boeren en de zorgsector zijn de partijen die vervuiling veroorzaken. Maar zij voelen de gevolgen niet. We moeten toe naar een systeem waar de vervuiler betaalt of, beter nog, de vervuiler niet meer vervuilt. Rioolwaterzuiveringen en drinkwaterzuiveringen halen die stoffen weer uit het water. Daar zijn energie, chemische middelen en fossiele stof in de vorm van actieve kool voor nodig. MVO Nederland verbindt dit soort cross-sectorale ketens aan elkaar, zoals in het project Boeren. Natuurlijk! waarbij alle partijen betrokken bij de omschakeling van boeren betrokken zijn, meebetalen en ander gedrag gaan vertonen.

'We roepen partijen op uit de (chemische) industrie, zorgsector, boeren, waterschappen en drinkwaterbedrijven, onderzoeksinstellingen, provincies, gemeenten die met ons in de actiestand willen om de KRW doelen wél te halen. Het helpt niet om te blijven roepen dat we het niet gaan halen. Uit onze analyse van de verkiezingsprogramma’s bleek dat ongeveer een derde van de partijen ambitieuze doelen stelt en dit uitwerkt met concrete maatregelen. Ondernemers kunnen dus zelf meedoen, maar ook in hun stemgedrag sturen op actie.'

Een kijkje achter de schermen bij de Urkersluis

Op zaterdag 11 november kunnen belangstellenden een kijkje nemen achter de schermen bij de Urkersluis.

Medewerkers van provincie Flevoland staan klaar om alle vragen te beantwoorden. Het sluisbedieningshuisje is open voor publiek. Zo kan er getoond worden hoe een schutting in zijn werk gaat.

Ook is er de mogelijkheid om met MS de Waterlelie door de Urkersluis te varen. Tijdens deze tocht wordt informatie gedeeld, bijvoorbeeld over het veilig aanmeren in een sluis.

Extra pompen in polder Wilde Veenen

Door de grote hoeveelheid regen van de afgelopen dagen is het water in de polder de Wilde Veenen in Moerkapelle een stuk hoger dan normaal.

De komende dagen wordt regen verwacht. Om eventuele wateroverlast te voorkomen, zetten we twee tijdelijke pompen neer. Hierdoor kan het water versneld worden weggepompt, zodat er ruimte ontstaat voor de komende neerslag.

Eerder vandaag (3 november) is de waterberging in de Eendragtspolder in Zevenhuizen ingezet om het extra water uit de Rotte op te vangen. De inlaat wordt weer dichtgezet omdat het water via gemaal Schilthuis de Nieuwe Maas op kan worden gepompt.

Onderzoek naar particulier gebruik van bestrijdingsmiddelen en effect op waterkwaliteit

Bestrijdingsmiddelen worden niet alleen ingezet in de landbouw, ook particulieren gebruiken ze om bijvoorbeeld hun tuin onkruidvrij te houden.

Een onderzoek van CLM Onderzoek en Advies in opdracht van de provincies Drenthe en Overijssel laat zien hoeveel bestrijdingsmiddelen particulieren gebruiken en wat de risico’s daarvan zijn. Het onderzoek kijkt in het bijzonder naar grondwaterbeschermingsgebieden, waar grondwater voor drinkwaterproductie wordt gewonnen.

Uit het onderzoek blijkt dat de totale hoeveelheid bestrijdingsmiddelen die particulieren gebruiken relatief klein is ten opzichte van de landbouw. Toch kunnen de effecten op de omgeving groot zijn, o.a. door onjuist gebruik van middelen. Daarom is het belangrijk om te zorgen voor goede communicatie over de effecten van bestrijdingsmiddelen en de vele chemievrije alternatieven die beschikbaar zijn. Partijen als tuincentra en volkstuinen kunnen een belangrijke rol in de voorlichting spelen. Verder is het goed om op regionaal niveau gericht gesprekken te voeren met gebruikers die een grote rol hebben (zoals landbouw, industrie, particulieren) waarbij ook alternatieven worden voorgelegd. Provincies en drinkwaterbedrijven kunnen verandering ondersteunen door zich actief uit te spreken.

Dat de kwaliteit van drinkwaterbronnen onder druk staat, komt ook door de emissie van bestrijdingsmiddelen. Zonder aanvullende inzet worden de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) niet gehaald. Er moeten extra maatregelen worden genomen om de emissie van bestrijdingsmiddelen naar drinkwaterbronnen terug te dringen en zo de waterkwaliteit te verbeteren en de KRW-doelen te halen. Aangezien het bestrijdingsmiddelengebruik van particulieren lokaal een groot effect kan hebben, is het goed om hen te wijzen op de schadelijke effecten van deze middelen op het milieu en het gebruik van chemievrije alternatieven te stimuleren. Verschillende drinkwaterbedrijven communiceren daarom hierover.

Samenwerking om bedrijven te helpen bij besparing drinkwater

MKB-Nederland gaat samenwerken met drinkwaterbedrijf Vitens om ondernemers te stimuleren en ondersteunen om duurzaam en bewust om te gaan met drinkwater.

Voldoende beschikbaar drinkwater is cruciaal voor de Nederlandse economie. Vanwege onder andere de toenemende vraag en klimaatverandering staat die beschikbaarheid onder druk. Daarom is bewust en duurzaam omgaan met drinkwater noodzakelijk. De overheid heeft een besparingsdoelstelling van 20 procent in 2035.

MKB-Nederland is al in gesprek met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om tot een plan van aanpak te komen op het gebied van drinkwaterbesparing in het bedrijfsleven. 'Deze samenwerking vergroot de impact die we als mkb kunnen hebben op de doelstelling van de overheid.'

Om organisaties te helpen met drinkwaterbesparing ontwikkelt Vitens zogenoemde waterbesparingstoolboxen met gedragsinterventies. Vanwege de verschillen in drinkwatergebruik en kansen en belemmeringen op waterbesparing hanteert het bedrijf een sectorale aanpak. In 2024 wordt gestart met pilots voor het onderwijs, de horeca en de recreatiebranche. De samenwerking tussen MKB-Nederland en het drinkwaterbedrijf duurt in elk geval drie jaar.

Laatste werkzaamheden monumentale Ellerhuizerbrug

De herstelwerkzaamheden aan de monumentale Ellerhuizerbrug (N994) zijn bijna klaar. Van maandag 6 november tot en met vrijdag 17 november vinden de laatste werkzaamheden plaats. In deze periode wordt de elektrische brugaansturing aangebracht en getest.  Tijdens deze werkzaamheden is de Ellerhuizerbrug over het Boterdiep gestremd. Doorgaand verkeer wordt omgeleid via de N46.

De monumentale brug over het Boterdiep is sinds de restauratie weer terug op zijn plek, maar de brug was nog niet bedienbaar. De laatste werkzaamheden bestaan uit het aanbrengen en testen van de elektrische aansturing. In de eerste werkweek test de aannemer de nieuwe fietsbrug. In de week daarop wordt de elektrische aansturing van de Ellerhuizerbrug geïnstalleerd en getest. Ook zijn er werkzaamheden aan de bushalte ten zuiden van de brug, ter voorbereiding van een fietsoversteek richting Plattenburg.

Door de werkzaamheden is de Ellerhuizerbrug van 6 tot en met 17 november gestremd voor motorvoertuigen. Doorgaand verkeer wordt omgeleid via de N46. Fietsers en wandelaars kunnen tijdens de werkzaamheden wel gebruik blijven maken van de brug.