Samenwerken aan actuele overstromingsscenario's langs de Maas

Onlangs ondertekenden waterschappen Aa en Maas en Brabantse Delta en de provincie Noord-Brabant de werkafspraken voor het project Actualisatie Overstromingsscenario’s. De huidige scenario’s zijn verouderd en om deze te vernieuwen wordt ingezet op een nieuw modelinstrument. Hiermee kunnen overstromingen bij doorbraken van primaire keringen langs de Maas beter in kaart worden gebracht.
 
In de Overdiepse Polder kan 9 miljard liter Maaswater geborgen worden. Naar verwachting overstroomt de polder 1 keer in de 25 jaar.

Overstromingsscenario's zijn van belang voor de hoogwaterveiligheid in Brabant. Op 1 februari herdachten we onlangs de slachtoffers van de watersnoodramp. Bij de watersnoodramp van 1953, nu 70 jaar geleden, ontbrak het aan modelinstrumenten om overstromingsscenario's in kaart te brengen en daarmee handelingsperspectief te bieden. Overstromingsscenario's helpen namelijk bij het maken van calamiteitenbestrijdingsplannen, het nemen van besluiten in crisissituaties, het ontwerpen van ruimtelijke plannen langs rivieren en het verstrekken van informatie aan inwoners

De uitvraag voor het nieuwe instrumentarium (dat Europees wordt aanbesteed) richt zich op doorbraken bij primaire keringen langs de Maas in Noord-Brabant. Vervolgstap is dat ook de regionale keringen in het instrumentarium meegenomen gaan worden. Naar verwachting wordt de oplevering van het modelinstrumentarium eind 2024 verwacht. Hiermee wordt ook invulling gegeven aan de taak van de provincies om zorg te dragen voor actuele overstromingsgevaar- en overstromingsrisicokaarten (verplichting vanuit de Europese Richtlijn Overstromingsrisico's (ROR).

Waterporiën in bladeren blijken deel van verdedigingslinie van planten

Hoe verdedigen planten zich tegen ziekmakende micro-organismen? Dit is een complexe puzzel, waar een team biologen van de Universiteit van Amsterdam een nieuw stukje van heeft opgelost. Het team, onder leiding van Harrold van den Burg, ontdekte dat de waterporiën (hydathoden) in bladeren bacteriën weliswaar een ingang bieden, maar zij óók een actief deel zijn van de verdedigingslinie tegen binnendringers. De resultaten van dit onderzoek zijn nu gepubliceerd in het vakblad Current Biology.

Wie gewend is om planten lekker veel water te geven kent het verschijnsel misschien wel: kleine druppeltjes sap die soms aan de bladrand verschijnen. Vooral zodra de zon onder is. Als planten via de wortels meer water opnemen dan ze weer kwijtraken via verdamping, dan kunnen ze met behulp van hun waterporiën, die aanwezig zijn op de bladrand, voorkomen dat hun interne waterdruk te hoog wordt. Een heel nuttig systeem – maar tegelijkertijd ook risicovol. Ziekmakende micro-organismen kunnen namelijk via deze sapdruppeltjes en de openstaande poriën het vaatstelsel van plant binnendringen.

Biologen vragen zich daarom al langere tijd af: hoe verdedigen planten zich hiertegen? Zijn die waterporiën – de wetenschappelijke naam is hydathoden – kwetsbare klieren zonder enige verdediging tegen schadelijke binnendringers? Of zijn ze juist zo geëvolueerd dat zij deel uitmaken van de verdedigingslinie van planten tegen ziekmakers?

Een team van onderzoekers van het Swammerdam Institute for Life Sciences aan de Universiteit van Amsterdam heeft bewijs gevonden dat het laatste het geval is. In het vaktijdschrift Current Biology beschrijven ze hun experimenten met de modelplant Arabidopsis en twee soorten schadelijke bacteriën. Arabidopsis, oftewel Zandraket, is verwant aan alle koolsoorten en andere eetbare planten uit de familie van de kruisbloemigen. De biologen ontdekten dat de waterporiën deel uitmaken van zowel de eerste als de tweede lijn van verdediging van de plant tegen bacteriën, oftewel betrokken zijn bij zowel de snelle eerste reactie als eventuele vervolgacties tegen de indringers.

Minder CO2-uitstoot en besparing kosten transport en verwerking bagger

Groningen Seaports en Waterschap Noorderzijlvest werken samen om bagger dat vrijkomt uit baggerklussen lokaal te hergebruiken. Daarmee dragen beide partijen bij aan de circulaire inzet van bagger. Vandaag heeft het eerste baggertransport richting het industriegebied Oosterhorn in Delfzijl plaatsgevonden.

Met deze samenwerking dragen beide partijen bij aan de circulaire inzet van bagger dat op deze manier in plaats van restproduct een grondstof wordt. Zo zorgen Waterschap Noorderzijlvest en Groningen Seaports voor minder uitstoot van CO2 en besparing op materiaal en verwerkingskosten.

Voor de noodzakelijke ophoging van het industrieterrein in Delfzijl, kan voor de lagere delen baggerspecie worden gebruikt. Voor de hoger gelegen delen wordt vanwege de drainerende werking zeezand toegepast.  Het waterschap zal ongeveer 30.000 m3 bagger aanvoeren voor het ophogen van het industrieterrein. Door de circulaire inzet van bagger hoeft deze baggerspecie van industriekwaliteit niet ver buiten het gebied te worden verwerkt en over lange afstanden te worden vervoerd. Zo realiseren het waterschap en Groningen Seaports gezamenlijk een lagere CO2-uitstoot en op de totale baggerkosten door afname van de kosten voor transport en verwerking.

Vanaf begin 2023 tot en met 2025 gaat Waterschap Noorderzijlvest een flink aantal watergangen in Delfzijl en Appingedam en omgeving baggeren. Dit is noodzakelijk om de waterdoorvoer te garanderen en de waterkwaliteit goed te houden. Agrariërs verwerken zoveel mogelijk baggerspecie uit watergangen die grenzen aan percelen op hun land. Maar bagger uit stedelijk gebied en bagger bij riooloverstorten kan vaak niet ter plaatse worden verwerkt. Dit wordt normaal gesproken afgevoerd naar verwerkingslocaties bij de stad Groningen en Grolloo, in Drenthe.

Binnen het platform ‘Grip op Grond in Grunn’ waar grondvraag en grondbehoefte wordt samengebracht, heeft Waterschap Noorderzijlvest contact gelegd met Groningen Seaports. Deze organisatie heeft de komende jaren een flinke grondbehoefte voor het bouwrijp maken van nog uit te geven bedrijfskavels op het industriegebied in Delfzijl. De stedelijke bagger en overstortbagger van Noorderzijlvest dat niet lokaal verwerkt kan worden, is van industriekwaliteit. Dat maakt het geschikt om op dit bedrijventerrein toe te passen en zo te hergebruiken.

Consolidator Grant voor Mozaïekmembraan van Wiebe de Vos

UT-onderzoeker Wiebe de Vos heeft een European Research Council (ERC) Consolidator Grant ontvangen. Hij krijgt 2 miljoen euro om een nieuw membraan te ontwikkelen met afwisselende positief en negatief geladen domeinen. Daardoor kan het membraan microverontreinigingen uit water filteren terwijl het belangrijke ingrediënten, zoals sommige mineralen, wel door laat.

Microverontreinigingen in ons oppervlakte water en drinkwater bronnen zijn een steeds groter wordend probleem. De minuscule resten van medicijnen en andere schadelijke stoffen zijn gevaarlijk voor mens en milieu. Huidige methoden om de microverontreinigingen uit het water te filteren kosten veel energie en verwijderen vaak te veel waardoor achteraf de benodigde mineralen opnieuw toegevoegd moeten worden.”

Het membraan van De Vos moet daar verandering in brengen. In zijn project MOSAIC (Building charge-MOSAIC nanofiltration membranes for removing micro-pollutants from surface and drinking water) ontwikkelt hij een membraan dat afwisselend uit positief en negatief geladen vlakken bestaat. Dit mozaïekpatroon moet zouten – die ook uit positief en negatief geladen deeltjes bestaan – veel beter doorlaten, terwijl het meer dan 99 procent van de microverontreiniging zal verwijderen. Extra ingewikkeld is dat de domeinen zeer klein moeten zijn, op nanoschaal, om goed te kunnen werken.

Het idee is niet volledig nieuw; negentig jaar geleden bedacht de Oostenrijkse chemicus Karl Söllner het concept van mozaïekmembranen. Echter is het sindsdien nog niemand gelukt om ze goed te kunnen maken. “Het is een aantal onderzoekers gelukt om mozaïekmembranen te maken op kleine schaal, maar deze waren altijd duur, niet op grote schaal te produceren of hadden domeinen die te groot waren om zouten effectief door te laten”, vertelt de Vos.

Inhijsen draaibrug Montfoort via livestream te volgen

De renovatie van de draaibrug Montfoort is in volle gang. Rijkswaterstaat werkt volop aan het bewegingswerk, de bediening van de brug en het herstel van de kademuren. De twee brugdelen van de draaibrug zijn opgeknapt en worden in het weekend van 25 en 26 februari 2023 teruggeplaatst met een hijskraan.

De tijdelijke hulpbrug voor (brom)fietsers, voetgangers en de hulpdiensten blijft tijdens de volledige renovatie in gebruik. Tot die tijd moet het autoverkeer omrijden via de autowegen N204 en N228 en rekening houden met 5 minuten extra reistijd. Het vaarverkeer is gestremd.

Om veilig te kunnen werken, is de omgeving rond de draaibrug Montfoort afgezet met bouwhekken tijdens het inhijsweekend. Er is ter plekke dan ook weinig ruimte om de werkzaamheden veilig te bekijken.

Om dit bijzondere schouwspel toch te kunnen volgen, is het inhijsen van de draaibrug Montfoort te volgen via een livestream. Zaterdag 25 februari is vanaf 08.00 uur op de projectpagina van draaibrug Montfoort een link naar de webcam te vinden.

Toezichthouders op pad voor veehouderijcontroles

Vanaf februari tot en met april controleren toezichthouders van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) een deel van de veehouderijen. Soms blijven er op het erf onbedoeld resten achter van mest en veevoer. Bij een forse regenbui kunnen deze stoffen in de sloot spoelen, wat de waterkwaliteit verstoort.

De toezichthouders van HHNK zijn zich ervan bewust dat veehouders veel op hun bord hebben zoals de stikstofproblematiek. De toezichthouders komen niet alleen om te controleren. Ze zijn er ook om ter plaatse praktische tips en adviezen te geven. Bijvoorbeeld over hoe de veevoederopslag goed af te dekken en hoe het erf het beste schoongehouden kan worden. Ze bekijken samen met de veehouder of er voldoende maatregelen zijn getroffen om te voorkomen dat mest- en veevoerresten in het oppervlaktewater belanden. Ook checken ze hoe de lozing van het melkspoelwater is geregeld en de opslag van mest en veevoer. Daarnaast zien zij erop toe dat bij het uitrijden van mest de juiste mestvrije zone van 50 cm wordt gehanteerd, gemeten vanaf de insteek van het talud van de sloot. Een ander controlepunt is de afvoer van het afvalwater van nevenactiviteiten zoals kleine campings.

Schoon oppervlaktewater is van belang voor iedereen, ook voor de agrarische sector zelf. Vanuit het Activiteitenbesluit milieubeheer (Abm) van het Rijk mogen veehouders geen perssappen afkomstig van veevoer, (drijf)mest of vervuild hemelwater lozen op het oppervlaktewater. Stoffen die vanuit mest en veevoer in het oppervlaktewater terechtkomen kunnen een forse groei van algen en waterplanten tot gevolg hebben. Dit gaat ten koste van vissen en planten, en het belemmert de doorstroming van sloten.

Voorlopige gunning voor het project aanpak boordvoorzieningen van Kanaal Almelo - De Haandrik

De boordvoorzieningen langs Kanaal Almelo – De Haandrik zijn op een aantal locaties, in totaal 30 kilometer, aan groot onderhoud toe. De provincie Overijssel heeft de opdracht voor het project aanpak boordvoorzieningen van Kanaal Almelo - De Haandrik voorlopig gegund aan Combinatie Van den Herik – De Vries. Twee bedrijven met ruime ervaring op vergelijkbare werkzaamheden.

Het gaat om een voorlopige gunning. Als de wettelijke bezwaartermijn van 20 kalenderdagen is afgelopen en er geen bezwaren zijn ingediend door andere deelnemende marktpartijen, dan wordt de gunning definitief.

Dat de aanbesteding aan Combinatie Van den Herik – De Vries is toegekend betekent dat de provincie Overijssel samen met deze partij de onderhoudswerkzaamheden aan Kanaal Almelo – De Haandrik gaat uitvoeren. Dit onderhoud is nodig om het kanaal en de omgeving veilig te houden.

De verwachting is dat de uitvoering van de werkzaamheden in 2024/2025 start en dat de werkzaamheden in 2029 gereed zijn.

Zwemlocaties in oppervlaktewater zwemseizoen 2023 bekend

Voor het zwemseizoen 2023 zijn 151 zwemlocaties in oppervlaktewater aangewezen in de provincie Noord-Holland. Het zwemseizoen loopt van 1 mei tot 1 oktober. Belanghebbenden en inwoners kunnen nog reageren op de voorgestelde locaties.

Voor aanvang van het zwemseizoen wijst de provincie jaarlijks zwemlocaties aan voor zwemmen in oppervlaktewater. Dat is een wettelijke verplichting. Bij het aanwijzen van deze locaties wordt rekening gehouden met aantallen zwemmers, waterkwaliteit, bereikbaarheid en veiligheid van de locaties.

Ten opzichte van 2022 is de locatie en Zwemsteiger Nieuwe Meer in Amsterdam aan de lijst toegevoegd en de locatie Sloterstrand in Amsterdam van de lijst afgevoerd. Het Sloterstrand is afgevoerd omdat het kwaliteitsoordeel voor deze locatie voor het vijfde jaar op rij slecht is. Conform de Zwemwaterrichtlijn 2006/7/EG moet dan voor de locatie een permanent zwemverbod of een permanent negatief zwemadvies afgegeven worden.

Convenant voor leveringszekerheid drinkwater in Overijssel

Dat er dagelijks schoon drinkwater uit de kraan komt lijkt vanzelfsprekend maar door factoren als klimaatverandering, economische ontwikkelingen en bevolkingsgroei staat dit steeds meer onder druk. Willen we drinkwater voor de toekomst veiligstellen, dan moet er iets veranderen.

In Overijssel hebben de provincie en drinkwaterbedrijf Vitens die gezamenlijke ambitie in een convenant Leveringszekerheid Drinkwater voor het eerst vastgelegd.

De provincie en Vitens willen dat inwoners en bedrijven het hele jaar door, vandaag, morgen en in de toekomst verzekerd zijn van vers en gezond drinkwater. Dit doen zij door ook in te spelen op het vaker optreden van warme, droge perioden.

Overijssel gaat zich inspannen om met voorrang besluitvorming te behandelen en regelgeving toe te passen voor de uitbreiding van de drinkwaterwinning en -productie op al vergunde en nieuwe locaties. Vitens gaat zich inspannen met de ontwikkeling van drinkwaterwinningen, door haar bedrijfsvoering voor de distributie en levering van drinkwater adequaat en duurzaam in te richten en in klantbeheer en de communicatie onder burgers en bedrijven waterbesparing te stimuleren. Gezamenlijk gaan Provincie Overijssel en Vitens initiatieven ontwikkelen die de leveringszekerheid van drinkwater ondersteunen, bijvoorbeeld door draagvlak te creëren voor aanpassingen in het Bouwbesluit, de Omgevingswet of de WACC (verruiming van voorwaarden voor financiering van de investeringsopgave van Vitens).

De vraag naar drinkwater in Overijssel is sinds 2011 fors toegenomen. Was de vraag in 2011 nog 76,81 miljoen m3/jaar, in 2020 was die al toegenomen tot 85,98 miljoen m3/jaar. De verwachting is dat de drinkwatervraag blijft stijgen en dat in 2050 de vraag mogelijk gestegen is tot 118,6 miljoen m3/jaar. Deze forse stijging is een uitdaging want de mogelijkheden voor uitbreiding van bestaande drinkwaterwinningen of het realiseren van nieuwe winningen staan onder druk.

Waterschappen klaar voor de waterschapsverkiezingen

Op 15 maart zijn de waterschapsverkiezingen, tegelijk met de Provinciale Statenverkiezingen. Alle lijsttrekkers en kandidaten voor de verkiezingen van de nieuwe besturen van de 21 waterschappen zijn inmiddels bekend. De verkiezingscampagnes kunnen van start. Ook de stemhulp van de waterschappen is gelanceerd.

In totaal doen er 4.667 kandidaten mee voor 255 partijen. In 2019 waren dat nog 3.575 kandidaten voor 196 partijen. 1337 kandidaten zijn vrouw: dat is 29 procent van het totaal. In 2019 was nog 25 procent van de kandidaten vrouw.

VVD en BBB zijn de enige partijen die meedoen bij alle 21 waterschappen. 50Plus, CDA, AWP voor water, klimaat en natuur en Water Natuurlijk doen bij 20 waterschappen mee. BVNL doet mee bij 18 waterschappen, PvdA bij 17 en Partij voor de Dieren bij 16 waterschappen.

Bij Waterschap Limburg doen de meeste partijen mee, 18 in totaal. In 2019 waren dat nog 14 partijen. Op de tweede plaats staat het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Daar doen 16 partijen meer; 7 meer dan in 2019.  

Waterschap Drents Overijsselse Delta heeft de meeste vrouwelijke lijsttrekkers, 5 van de 11 lijsttrekkers is vrouw.

Er valt wat te kiezen bij de waterschapsverkiezingen. Voor hulp bij het maken van een keuze hebben de waterschappen de stemhulp gelanceerd. Op mijnstem.nl kan iedereen de stemhulp van zijn of haar eigen waterschap invullen en zo een goede keuze maken.

In aanloop naar de verkiezingen hebben de waterschappen een gezamenlijke campagne voorbereid. Vanaf 13 februari zullen deze uitingen te zien zijn.

750 jaar thuis in water en bodem langs de grote rivieren

Op zondag 12 februari was het 750 jaar geleden dat het eerste waterschapsbestuur in het rivierengebied ontstond door toedoen van graaf Floris V van Holland. Dijkgraaf Co Verdaas ziet hoe eeuwen aan ervaring met water en bodem bijdragen aan de kracht van Waterschap Rivierenland. Het waterschap viert het jubileum dit jaar met activiteiten en evenementen.

Het is graaf Floris die op 12 februari 1273 het bestuur over de Maasdijk regelt. Heemraden uit Heusden, Altena en Holland voeren de schouw uit, met een doorslaggevende stem voor de Hollanders. Het is ook de eerste vermelding van de legendarische Grote Waard, die later verloren zou gaan in de beruchte Sint Elisabethsvloed van 1421. Wat rest, zijn de Biesbosch en het Land van Heusden en Altena. De dijk ligt er nog altijd, langs de Afgedamde Maas.

In de eeuwen die volgen, verandert alles. Met waterwerken als dijken en dammen, stuwen en gemalen. Rampen en oorlogen treffen het rivierengebied. Democratie vervangt de adel. Het waterschap ontwikkelt zich van regionaal zelfbestuur tot een moderne, professionele overheid.

Grote kolk sluis Heel gestremd

De grote kolk van sluis Heel is sinds 8 februari 2023 gestremd. Een stuk hout is tussen de sluisdeur en de deurkas terechtgekomen waardoor schade is ontstaan aan het mechanisme van de sluisdeur en het beton van de deurkas.

De westkolk van sluis Heel blijft wel in bedrijf. Scheepvaart moet rekening houden met vertraging vanwege de afgenomen schutcapaciteit van sluis Heel. Aan de ene kant door het uitvallen van de oostkolk, aan de andere kant doordat de westkolk een lengte heeft van 137,5 m en daarmee kleiner is dan de oostkolk die een lengte heeft van 225 m.

Als alternatieve route kunnen schippers ook via de sluizen Linne en Roermond varen. Door problemen met bovendeuren bij sluis Roermond, geldt dit echter alleen voor schepen met een maximale lengte van 110 m.

Voor de sluizen Linne en Roermond zijn verschillende onderhoudswerkzaamheden ingepland, waaronder baggerwerkzaamheden. Met name sluis Linne heeft te maken met sediment, waardoor al een aantal keer storingen zijn ontstaan aan de sluisdeuren. De motoren hiervan ervaren door het sediment te veel weerstand. De middendeur van sluis Linne is om deze reden al buiten gebruik.

Limburgse im­puls voor pro­jec­ten ten gunste van wa­ter­kwa­li­teit

De Provincie Limburg heeft in de zomer van 2022 een subsidieregeling opengesteld voor het Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3), paragraaf 6: niet-productieve investeringen water. Hierbij zijn drie aanvragen gehonoreerd voor een bedrag van ruim 4 miljoen euro. Het gaat om projecten die bijdragen aan de verbetering van waterkwaliteit, het tegengaan van droogte en wateroverlast. Hiermee wordt invulling gegeven aan het Provinciaal Waterprogramma, waarbij het realiseren van een duurzaam, robuust en ecologisch gezond watersysteem centraal staat.

Dit project heeft betrekking op twee doelstellingen, namelijk het afkoppelen van gebiedsvreemd water in het verdrogingsgevoelige natuurgebied Waterbloem en de aanpassing van het watersysteem in het agrarische gebied tussen het Afwateringskanaal, Neer en Roggel met als doel de water af- en aanvoer en daarmee de effecten van wateroverlast en droogte beter te kunnen reguleren.

Door het afkoppelen van de Doorbrandlossing en Wijenbeek in het natuurgebied Waterbloem zal inspoeling van gebiedsvreemd water uit de omgeving beperkt worden en zal gebiedseigen water langer vastgehouden kunnen worden. Dit project draagt bij aan de doelstelling om een duurzaam, robuust en ecologisch gezond watersysteem in 2050 te realiseren. Dit project voorziet in het verbeteren van de waterkwaliteit in het natuurgebied door het watersysteem gescheiden te houden van het watersysteem voor de landbouw. In totaal ontvangt dit project een subsidie van zo een 1,5 miljoen euro.

Om tot een robuust watersysteem in de Peelkanalen te komen worden over een lengte van in totaal zeven kilometer tussen Griendtsveen en de Heidse Peel en nabij de Meerselsepeel en Kembensberg maatregelen uitgevoerd om met name de waterkwantiteit in het Peelkanaal beter te reguleren. De maatregelen dragen bij aan een betere doorstroming, vermindering van peilschommelingen en een structureel verhoogde wateraanvoer voor de achterliggende (natuur)gebieden. De projecten betreffen een samenwerking tussen het Waterschap Limburg en de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB). De LLTB zal omliggende agrarische bedrijven benaderen om maatregelen te nemen tegen erfafspoeling en voor zuivering van te lozen water. Deze maatregelen dragen bij aan de doelstelling om de grondwaterkwaliteit te verbeteren. Op deze manier wordt in het gebied gezamenlijk gewerkt aan het verbeteren van de waterkwantiteit- als ook de waterkwaliteitsopgaven.

Groot onderhoud aan Noordersluis IJmuiden

Rijkswaterstaat voert de komende 7 weken groot onderhoud uit aan de Noordersluis in IJmuiden. Na de ingebruikname van Zeesluis IJmuiden wordt de sluis minimaal drie jaar langer ingezet, om de zoutlast op het Noordzeekanaal te beheersen. Daarom voeren we verschillende onderhoudswerkzaamheden uit.

De onderhoudswerkzaamheden richten zich nu op de railbaan van het binnenhoofd, aan de kanaalzijde. De deuren van de Noordersluis zijn roldeuren die door middel van rolwagens over een railbaan onder water bewegen.

De komende vier weken vinden verschillende werkzaamheden plaats, waaronder de voorbereiding voor het wisselen van de railbaan. Zo wordt in deze fase onder meer een baggerpomp ingezet om zoveel mogelijk slib, zand en andere verontreiniging op en rond de railbaan te verwijderen. Ook zullen wrijfstijlen (stootranden ter bescherming van de betonwanden van sluizen én schepen) in de kolk worden vervangen en hersteld. Daarnaast vinden er werkzaamheden plaats aan de railbaan die halverwege februari 2023 wordt geplaatst.

De Noordersluis is opgeleverd in 1929 en is 400 m lang, 50 m breed en 15 m diep. De Noordersluis is daarmee na Zeesluis IJmuiden de grootste sluis van het sluizencomplex in IJmuiden. De werkzaamheden zijn nu nodig omdat de Noordersluis minimaal 3 jaar langer wordt ingezet. Dus ook na de ingebruikname van Zeesluis IJmuiden, die ter vervanging van de Noordersluis is aangelegd.

Reden is dat de bouw van de zoutdam (maatregel Selectieve Onttrekking) nog niet gereed is. De zoutdam gaat er voor zorgen dat het extra zout wat binnenkomt via de zeesluis ten opzichte van de Noordersluis weer wordt afgevoerd naar zee. Tot dat moment wordt er geschut op aanbod. Afhankelijk van het formaat van een schip of het getij, wordt er via de Noordersluis of via de zeesluis geschut.

Te hoge concentraties van verschillende psychofarmaca in het oppervlaktewater

Wetenschappers van onder andere Universiteit Maastricht (UM) en het RIVM hebben voor het eerst systematisch uitgezocht welke psychofarmaca zoal voorkomen in het oppervlaktewater van Nederland. Met name de concentraties van de middelen oxazepam en carbamazepine blijken dusdanig hoog, dat risico’s voor het waterleven niet zijn uitgesloten. Uit de studie blijkt eveneens dat deze stoffen vooral afkomstig zijn van huishoudens en niet zozeer uit ziekenhuizen. De onderzoekers pleiten dan ook voor meer bewustwording bij artsen en behandelaars die deze middelen voorschrijven.

Tot nog toe was er niet veel bekend over welke psychofarmaca zoal voorkomen in het Nederlandse oppervlaktewater. Om meer inzicht hierin te krijgen, combineerden de wetenschappers data uit het zogenoemde Waterkwaliteitsportaal met gegevens uit het Genees- en hulpmiddelen Informatie Project van Zorginstituut Nederland. Niet alle gebruikte psychofarmaca worden namelijk door de waterschappen gemeten. Ook is niet van alle middelen bekend wat hun effect is op het watermilieu. Om de belangrijkste bronnen van psychofarmaca in het oppervlaktewater te kunnen achterhalen, maakten de onderzoekers gebruik van gedetailleerde data van een waterzuiveringsinstallatie in Winterswijk.

Antidepressiva, antipsychotica, slaap- en kalmeringsmiddelen en andere psychofarmaca worden wereldwijd steeds vaker voorgeschreven. Oxazepam, het middel dat geregeld is teruggevonden in het Nederlandse oppervlaktewater, geldt al jarenlang als een van de meest voorgeschreven medicijnen in ons land. Het helpt gevoelens van angst en spanning te verminderen, maar wordt ook veel gebruikt bij stress of burn-out klachten. Carbamazepine is een medicijn dat de verschijnselen van epilepsie onderdrukt, en wordt ook regelmatig voorgeschreven bij de behandeling van patiënten met een bipolaire stoornis.

UM-onderzoeker en psychiater Jurjen Luykx vindt dat artsen veel alerter moeten zijn op de hoeveelheid geneesmiddelen die ze voorschrijven. 'Maar ook hoe we medicatie voorschrijven verdient aandacht. Het gaat dan bijvoorbeeld om de vraag of en hoe snel we kunnen gaan afbouwen. Ook moeten we patiënten vaker adviseren hoe ze het beste kunnen omgaan met overgebleven medicatie, om te voorkomen dat deze door het toilet wordt gespoeld. Bovendien kunnen we de resultaten van deze studie gebruiken om te onderzoeken in welke gevallen andere medicijnen die even goed werken als oxazepam en carbamazepine, voorrang kunnen krijgen in behandelrichtlijnen. Het zou goed zijn als zulke richtlijnen in de toekomst meer rekening houden met de impact van behandelingen op het milieu en het klimaat.'

Revisie van cilinders Grevelingensluis

De cilinders van de Grevelingensluis worden in 2023 in fases gereviseerd en vervangen. Dit onderdeel zorgt ervoor dat de sluisdeur kan openen en sluiten.

De Grevelingensluis heeft acht puntdeuren, wat betekent dat er ook acht cilinderwissels plaats zullen vinden. Elke cilinderwissel leidt tot twee dagen stremming van de Grevelingensluis. De eerste stremming vindt plaats op 14 en 15 februari 2023.

Wegverkeer op de autoweg N59 kan tijdens de werkzaamheden de sluis passeren via de bypass of de hoofdrijbaan, afhankelijk van waar op dat moment wordt gewerkt.

Om de hinder voor scheepvaart zoveel mogelijk te beperken vinden de wissels plaats buiten het hoogseizoen, op een dinsdag en woensdag aansluitend. De eerste wissel is van 14 op 15 februari 2023. De sluis is dan gestremd van 14 februari 07.00 tot 15 februari 19.00 uur.

De volgende cilinderwissel staat ingepland van 4 op 5 april 2023. De sluis is dan gestremd vanaf 4 april 07.00 tot 5 april 19.00 uur. We informeren de scheepvaart via een BAS-bericht en via de website Vaarweginformatie(externe link). De data van de overige cilinderwissels maken we in februari bekend via de projectpagina, een BAS-bericht en op de website van Vaarweginformatie.

Minder overlast en minder uitstoot bij dijkversterking Rijnkade Arnhem

De Rijnkade wordt dit jaar versterkt om Arnhem ook in de toekomst te beschermen tegen hoogwater. De uitvoering van dit werk willen Waterschap Rijn en IJssel en gemeente Arnhem doen met zo min mogelijk uitstoot van stikstof en fijnstof en zo min mogelijk hinder voor de omgeving. Bouwcombinatie Van der Ven - Ballast Nedam - Hakkers zal dit werk naar verwachting gaan doen. Deze partij scoorde het beste op deze punten in de aanbesteding van het waterschap én scoorde het beste op prijs en kwaliteit.

Na de definitieve gunning (begin februari) begint de bouwcombinatie gelijk met de voorbereiding van de uitvoering. De werkzaamheden beginnen in het najaar van 2023 en zijn naar verwachting eind 2025 klaar.

De Rijnkade is een dijk die moet worden aangepast om te kunnen voldoen aan de toekomstige klimaat- en hoogwaterscenario’s. De kade wordt niet alleen veiliger, er komt ook meer ruimte voor ontmoetingsplekken, horeca en wandelaars. Het schetsontwerp hiervoor is gemaakt samen met bewoners, horeca en andere ondernemers die wonen en werken op de Rijnkade.

In dit dijkversterkingsproject werkt Waterschap Rijn en IJssel samen met gemeente Arnhem en Provincie Gelderland. De dijkversterking Rijnkade is onderdeel van het landelijke Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Hierin wordt een groot deel van de dijken in Nederland versterkt – dit is de grootste dijkversterkingsoperatie in Nederland -sinds de Deltawerken. Ongeveer 1.500 kilometer aan dijken en 400 sluizen en gemalen moeten worden aangepakt. Rijkswaterstaat, waterschappen, markt en kennisinstituten voeren dit uit.

Amsterdamse scholieren krijgen les over zeespiegelstijging

Het is zeventig jaar geleden dat in Zeeland de Watersnoodramp plaatsvond. En hoewel de meeste Nederlanders ervan overtuigd zijn dat het zo ver niet meer zal komen, wordt het risico op overstromingen in Nederland groter nu de zeespiegel stijgt.

Onderzoekers van de HvA hebben samen met het KNMI een lesmethode ontwikkeld om middelbare scholieren en ouders inzicht te bieden in zeespiegelstijging, en hen te laten nadenken over oplossingen. Het lespakket is de afgelopen maanden ingezet bij 140 leerlingen van het Vierde Gymnasium in Amsterdam.

Het lesmateriaal besteedt aandacht zeespiegelstijging en de gevolgen voor de eigen omgeving, en biedt daarnaast een aantal creatieve werkvormen. Deze werkvormen doen een beroep op de verbeelding, en stimuleren de dialoog, ook tussen generaties. In de aardrijkskundeles leren de derdeklassers allereerst de vier aanpassingsscenario’s van Deltares kennen. Deze scenario’s tonen hoe Nederland eruit komt te zien als de zeespiegel sterk is gestegen; ze variëren van het versterken van dijken en de kustlinie, tot het meebewegen met de zee.

Vervolgens maken de scholieren op basis van één van deze scenario’s een toekomstvisualisatie van hun eigen leefomgeving, door een foto van hun huis te uploaden, die ze met visuele effecten bewerken (bijvoorbeeld bruggen of zware regenval). Daarnaast schrijven de leerlingen in groepjes een verhaal over de toekomst, dat ze ook delen met hun (groot)ouders. Tot slot bedenken de leerlingen een creatief middel, of een podcast of verkeersbord, waarmee ze het gesprek aangaan met hun opvoeders en klasgenoten.

Zes derde klassen van het Vierde Gymnasium (140 leerlingen) zijn de afgelopen maanden aan de slag gegaan met de opdrachten. Dat leverde veel originele verhalen en ontwerpen op. Eén groepje heeft als communicatiemiddel bijvoorbeeld een reclamespotje gemaakt voor oordopjes. Zij hadden zich verdiept in het scenario van versterking van de dijken, waarbij in de toekomst ook heel grote pompinstallaties het water richting zee pompen. Als je daarnaast woont, moet je goede oordopjes hebben, zo redeneerden de leerlingen.

Nieuw Kenniscluster voor Verziltingsvraagstukken

Verzilting in landbouwgronden is een groter wordend probleem. Met name in noordelijke kleischil in Fryslân en Groningen, de Wieringermeerpolder in Noord-Holland, de Zeeuwse delta, maar ook in een aantal veenweidegebieden. Daarom wordt een Kenniscluster voor Verziltingsvraagstukken in Delta’s opgericht. De provincie Fryslân heeft hiervoor één miljoen euro beschikbaar.

Het Kenniscluster heeft als doel om kennis over verziltingsvraagstukken te verzamelen en te verspreiden. Het gaat dan bijvoorbeeld om het wetenschappelijk vastleggen van bestaande kennis, het inbrengen van de kennis en best practices in opleidingen, het adviseren van overheden en praktijkgerichte voorlichting van de landbouwsector. Het cluster zal zelf geen onderzoek uitvoeren, maar optreden als partner of begeleider. Met partners wil het Kenniscluster tot een Nationale Kennisagenda komen, die bepalend wordt voor de activiteiten van het cluster.

Verschillende organisaties werken samen in het cluster. Onder andere de provincies Fryslân, Groningen, Noord Holland en Zeeland, het Ministerie van LNV, waterschappen, hogescholen en universiteiten, landbouwpartijen en organisaties voor praktijkonderzoek zoals SPNA.
Het bedrijfsleven is uitgenodigd om ook aan te sluiten. De komende maanden wordt verder gewerkt aan deze krachtenbundeling.

Met het Kenniscluster wordt invulling gegeven aan het bestuursresultaat: ’Potato Valley is een toegankelijk en essentieel kenniscentrum geworden op het gebied van zilte teelt en biedt ondernemers perspectief op nieuwe verdienmodellen.’ Wel in aangepaste vorm, want er is gekozen voor een samenwerking tussen verschillende partijen, waar Potato Valley er één van is. Ook ligt de focus niet alleen op zilte teelten, maar met name ook op de relatie tussen verzilting en reguliere teelten.

Op 2 februari 2023 presenteert het Kenniscluster zichzelf, de nieuwe naam én een aanzet tot een Kennisagenda tijdens een symposium in Hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden.

Ruim 23.000 muskusratten gevangen in West- en Midden-Nederland

In Noord-Holland en het grootste deel van de provincies Utrecht en Zuid-Holland werden 23.596 muskusratten gevangen. Dit is een stijging van 29% ten opzichte van 2021. In dit gebied zijn in 2022 ook extra bestrijders ingezet. In heel Nederland zijn in 2022 in totaal 48.447 muskusratten gevangen. Dat is een stijging van 8% ten opzichte van 2021. In West en Midden-Nederland worden voor de vangst niet alleen muskus- en beverratbestrijders ingezet maar ook vijf speurhonden en DNA-technieken.

Circa 400 muskus- en beverrattenbestrijders zetten zich in Nederland dagelijks in voor waterveiligheid en biodiversiteit. Het doel is om in 2034 in het binnenland van Nederland een minimale populatie muskusratten te hebben.

Het aantal gevangen muskusratten verschilt per regio. Door extra inzet van bestrijders in gebieden met een grote populatie nemen vangsten toe. De vangsten stegen in 2022 het meest in het gebied van de waterschappen Hollands Noorderkwartier, Schieland en Krimpenerwaard, Delfland en Amstel Gooi en Vecht. Bij Rijnland en De Stichtse Rijnlanden was de stijging minder sterk. De verwachting is dat  in West- en Midden-Nederland het aantal vangsten nog enige tijd hoog blijft voordat het aantal muskusratten vermindert.

Muskus- en beverratten komen van nature niet voor in Nederland. Het verhaal gaat dat een Tsjechische graaf ze in het begin van de vorige eeuw vanuit Alaska naar ons continent heeft gebracht. De dieren hebben nauwelijks natuurlijke vijanden en planten zich snel voort. Ze worden bestreden omdat ze schade brengen aan waterkeringen en oevers door holen en gangen in dijken te graven. Ook maken ze nestkommen met uitgebreide ondergrondse gangenstelsels. Zo veroorzaken ze verzakkingen in dijken en kades. In het ergste geval kan een dijk of kade doorbreken en een polder onder water lopen.