Start officiële zwemseizoen: eerste blauwalg gesignaleerd

Op 1 mei start het zwemseizoen en in de Klinkenbergerplas in Oegstgeest is de eerste blauwalgsoort al gesignaleerd. De kans op warm weer stijgt en mensen en (huis)dieren zoeken verkoeling in en aan het water.

De kwaliteit van zwemwater kan in een warme periode snel veranderen. De kans op bijvoorbeeld blauwalg of botulisme neemt toe en dat kan zwemmers, maar ook honden, gezond-heidsklachten opleveren. De Zwemwater-app geeft bij elke officiële zwemlocatie een positief of negatief zwemadvies.

In de Zwemwater-app kunnen zwemliefhebbers informatie opvragen over 800 zwemlocaties in Nederland. Door de app te raadplegen kunnen mensen naast het zwemadvies onder meer zien hoeveel parkeerplekken de locatie heeft of er horecagelegenheden aanwezig zijn en hoe de locatie het beste is te bereiken.

Combinatie van nieuwe natuur en waterberging in Zuidelijk Westerkwartier

Het Zuidelijk Westerkwartier krijgt er de komende jaren veel nieuwe natuur bij. 2000 hectare nieuwe natuur met ruimte voor waterberging, recreatie, landbouw en landschapsherstel.

Op dinsdag 18 april maakte de Gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier keuzes voor voorkeursontwerpen voor de inrichting van elf deelgebieden. De ontwerpen zijn beoordeeld op verschillende doelen, bijvoorbeeld of de gestelde natuur- en waterdoelen worden gehaald en in hoeverre het karakteristieke landschap beschermd blijft.

Er zijn ontwerpen gemaakt voor: De Drie Polders, Polder de Dijken-Bakkerom, Dwarsdiep, ‘t Faan, Coendersborg, Matsloot-Pasop, Steenhuis, Leekstermeer-Midwolde, Bombay, De Jouwer en Doezumermieden-Kaleweg.

Echt Limburgs festivalwater op Funpop

Net zoals bij Pinkpop hoort Echt Limburgs FESTIVALwater sinds dit jaar ook bij Funpop. WML gaat hier gratis water uitdelen aan de 10.000 enthousiaste bezoekers.

WML is voor het eerst partner van Funpop. Hét openluchtfestival dat plaatsvindt op zaterdag 20 en zondag 21 mei 2017 in Horst aan de Maas voor mensen met een verstandelijke beperking en hun familie, vrienden en bekenden.

Eigenlijk is dit een heel ‘gewoon’ festival, maar dan toch net iets anders en heel bijzonder. Net zoals het Limburgse kraanwater. Ook dat is heel ‘gewoon en vanzelfsprekend’ en toch is het bijzonder: nergens ter wereld wordt zoveel zorg besteed aan de kwaliteit van ons water als hier. Daarom is WML partner van Funpop en trakteert zij alle festivalgangers op Echt Limburgs FESTIVALwater.

Goedkeuring voor WaterQ DEFENDER zuiveringsinstallatie

De Beoordelingscommissie Zuiveringsinstallaties Glastuinbouw heeft een positief oordeel gegeven over het zuiveringsrendement van de WaterQ DEFENDER zuiveringsinstallatie.

De installatie verwijdert de gewasbeschermingsmiddelen uit het lozingswater met een oxidatieproces gebaseerd op toediening van H2O2 en lage druk UV.

De unit is begin februari 2017 getest door de business unit Glastuinbouw van Wageningen University & Research, volgens het meetprotocol dat is vastgesteld door het Platform Duurzame Glastuinbouw. Op 14 april heeft de Beoordelingscommissie Zuiveringsinstallaties een positief oordeel gegeven. Hierdoor is de BZG-lijst nu uitgebreid tot zes goedgekeurde zuiveringsinstallaties.

Gemeente Rotterdam verwijdert baggerdepot

De gemeente Rotterdam heeft de afgelopen maanden het gemeentelijke baggerdepot bij de President Rooseveltweg verwijderd. Het baggerdepot in het Terbregseveld moet wijken voor de aanleg van de A16 Rotterdam.

Het baggerdepot was een aantal jaar de plek om bagger en slip uit sloten en andere wateren van de gemeente te storten. Voor de aanleg van de A16 moet het depot wijken. Volgend jaar zal ook het achter het baggerdepot liggende gronddepot in het Terbregseveld worden verwijderd.

In aanloop naar de realisatie van de A16 vinden er de komende maanden veel voorbereidende werkzaamheden plaats. Zoals het saneren van verontreinigde grond, kappen van bomen en verleggen van kabels en leidingen. Ook worden enkele woningen en opstallen gesloopt.

Eerste schepen deze zomer in 3e kolk Prinses Beatrixsluis

Nog voor de zomervakantie ligt het 1ste schip in de 3e kolk van de Prinses Beatrixsluis. Recent zijn de werkzaamheden aan de maquette van de Prinses Beatrixsluis in Madurodam gestart. Dankzij de aangepaste miniatuurversie van de sluis kan iedereen straks alvast op schaal zien hoe de 3e kolk er vanaf 2019 bij zal liggen.

Momenteel werken de technici van Madurodam hard aan het maken van de 3e kolk. Hun werk kent veel overeenkomsten met het werk van Sas van Vreeswijk in Nieuwegein. Er zijn kabels en leidingen verlegd, grond is weggegraven en ook hier stort men beton om de sluiskolk en keerwanden te maken. Door het extra ruimtebeslag zijn ook hier andere objecten zoals molens verplaatst. Behalve de uitbreiding met de 3e kolk, wordt ook in Madurodam de Prinses Beatrixsluis in oude luister hersteld.

De oorspronkelijke maquette is in 1972 gebouwd. In 2006 zijn daar de loopbrug en het bedieningsbouw aan toegevoegd. Het geheel is op schaal 1:25 van de werkelijke afmetingen, dus ook de miniatuursluis is met een lengte van ruim 11 m nog behoorlijk groot.

Meer vaarroutes voor sloepen in Noord-Holland

De provincie Noord-Holland is op zoek naar projecten die bestaande sloepennetwerken kunnen verbeteren en uitbreiden. Hier is 200.000 euro subsidie voor beschikbaar. Noord-Holland is een belangrijke waterrecreatieprovincie en de provincie wil deze positie behouden en versterken vanuit economisch en maatschappelijk belang.

Een sloepennetwerk is een netwerk van vaarroutes. Deze vaarroutes staan vermeld op bordjes die aangeven waar gevaren kan worden met sloepen. De routes zijn met elkaar verbonden via knooppunten. Recreanten kunnen binnen dit netwerk vaarroutes uitzetten door gebruik te maken van de informatiepanelen langs de route of met behulp van kaarten. In delen van Noord-Holland bestaan al sloepennetwerken. De bedoeling is om het sloepennetwerk uit te breiden en te verbeteren.

Een bijzonder aandachtspunt bij deze subsidieregeling is duurzaamheid. Voorzieningen die bijdragen aan het faciliteren en stimuleren van het elektrisch varen zoals de aanleg van oplaadpunten en voorzieningen voor vaarroutes voor elektrische vaartuigen, zogenoemde electric only-routes komen voor subsidie in aanmerking.

Water in camper vaak vervuild

De meeste conserveringsmiddelen voor schoonwatertanks in campers, caravans en boten, doen niet wat ze beloven. Dat blijkt uit een test die waterleidingbedrijf Vitens heeft uitgevoerd, in opdracht van de NKC, Europa’s grootste camperclub.

Er zijn diverse middelen op de markt die beloven het water in de tank van camper, caravan of boot schoon te houden. De NKC koos zes goed verkrijgbare middelen om ze te testen in een laboratoriumsetting op de aanwezigheid en ontwikkeling van ziekmakende bacteriën. Slechts één daarvan voldeed consequent aan de drinkwaternorm: Hadex.

De andere middelen leverden wisselende prestaties. Dat zijn de Plation Drijver, Katadyn Micropur Forte, WM Aquatec Silvertex, AE Aqua Biofilter C1-100 en Tank-O3 Systeem.

De NKC heeft dit onderzoek laten verrichten om camperaars goed te kunnen voorlichten over het gebruik van water in hun camper. Naar nu blijkt zijn de meeste middelen ontoereikend om alle risico's uit te bannen. Daarom adviseert de NKC het water uit dergelijke tanks niet te drinken.

Nieuwe plek voor kikkers langs rondweg Aduard

Langs de toekomstige rondweg van Aduard is een nieuw stukje natuur aangelegd voor (poel)kikkers. Om het voor deze diersoort extra aantrekkelijk te maken is hier een groot aantal boomstobben - oftewel restanten van gekapte bomen - neergelegd. Ze zijn afkomstig uit de bermen van de E. H. Woltersweg bij Aduard, waar de bomen zijn gekapt vanwege de aanleg van de nieuwe rondweg en het fietspad. De nieuwe weg loopt straks langs het Van Starkenborghkanaal en het Aduarderdiep.

Bij Aduard komt de nieuwe rondweg door een slibdepot van de provincie te liggen. Dit is een open plek in het landschap waar slib wordt verzameld. Uit onderzoek blijkt dat dit slibdepot de perfecte omgeving is voor de poelkikker om de winter door te brengen. In dit gebied leven veel poelkikkers.

Op de plek van het oude slibdepot is inmiddels slibgrond, dood hout en een groot aantal boomstobben neergelegd. Een boomstobbe is de ideale plek voor poelkikkers om in te schuilen en te overwinteren. Het nieuwe terrein wordt nog afgeschermd met een faunascherm, zodat de kikkers niet het werkterrein van de rondweg op kunnen.

De dynamische oppervlaktespanning van water

De oppervlaktespanning van een vloeistof is een maat voor de cohesieve krachten die de moleculen bij elkaar houden. Oppervlaktespanning zorgt voor de ronde vorm van een waterdruppel en voor de effecten waarmee oppervlakte-actieve stoffen bellen en schuim vormen. De waarde van de oppervlaktespanning van water bij kamertemperatuur is tot op vier decimalen nauwkeurig bekend en wordt aangeraden als standaard voor het kalibreren van apparaten. Nieuw onderzoek waarin Ines Hauner en Daniel Bonn (Institute of Physics) betrokken zijn, toont aan dat deze waarde niet zo universeel is als tot nu toe werd aangenomen.

De recente experimenten laten zien dat een nieuw gemaakt, onbesmet overgangsvlak tussen lucht en water een oppervlaktespanning heeft die verbazenderwijs zo'n 25% hoger is dan de evenwichtswaarde van 72.75 mN/m. De onderzoekers uit Amsterdam, Bordeaux en Sydney tonen aan dat een vers overgangsvlak tussen lucht en water een oppervlaktespanning heeft van zo'n 90 mN/m. Ze gebruiken daarvoor een hogesnelheids-videocamera om waar te nemen hoe een waterdruppel loskomt als gevolg van het breken van de vloeistofhals die de druppel met het mondstuk verbindt. (Zie afbeelding.) Hun analyse van de losbreek-dynamica op een tijdschaal van milliseconden resulteert in een oppervlaktespanning van rond de 90 mN/m.

In het verleden zijn soortgelijke oppervlaktespanningen boven de evenwichtswaarde voor water op dergelijke korte tijdschaal ook al gerapporteerd. Door methodologische tekortkomingen bleven al deze resultaten echter zeer controversieel. Professor Bonn zegt dat nu daarentegen “de methode om het losbreken van druppels te bestuderen de oude problemen achter zich laat: de experimentele procedure is erg robuust, en de losbreek-dynamica die daarbij hoort goed begrepen.”

Waarom is een dergelijk groot verschil zo lang over het hoofd gezien? De reden daarvoor is dat de levensduur van de onbesmette toestand minder dan een milliseconde is. Oudere technieken hadden tragere reactietijden; alleen moderne methodes kunnen het microseconde-regime onderzoeken. Een bijkomend opmerkelijk aspect van de ontdekking is de grootte van het effect. Als natriumchloride of natriumhydroxide aan het water wordt toegevoegd in een concentratie van 1 mol per liter, verandert de evenwichts-oppervlaktespanning maar met zo'n 2 mN/m. Het effect dat met de nieuwe experimenten wordt aangetoond veroorzaakt daarentegen een verandering van 17 mN/m. Deze toename is veel hoger dan het gevolg van welk elektrolytisch effect dan ook, en moet mede een gevolg zijn van de structuur van het water aan het oppervlak.

Deze ontdekking heeft grote gevolgen voor alle processen waarin water betrokken is die op een tijdschaal van minder dan een milliseconde plaatsvinden. De hele keten van gebeurtenissen in inktjet-printers vindt bijvoorbeeld op deze tijdschaal plaats. In dit proces vormt waterachtige inkt druppels bij MHz-frequenties. Veel spray-toepassingen waarin water wordt gebruikt, moeten ook gevolgen van dit effect ondervinden: een hoge waarde van de oppervlaktespanning maakt het moeilijker om kleine druppels te produceren. Ten slotte is er een uitgebreide literatuur waarin getracht wordt de waarde van de oppervlaktespanning van water van 73 mN/m te verklaren, maar tot nu toe heeft niemand in overweging genomen dat het onbesmette wateroppervlak een nog hogere waarde heeft.

Waternet gaat kalkkorrels maken

Op donderdag 13 april zijn Waternet en Advanced Minerals een proef gestart met een fabriek. Met deze fabriek kunnen kan men kalk uit drinkwater opnieuw gebruiken. De fabriek heet The Calcite Factory. Hij staat in het Westelijk Havengebied in Amsterdam. De komende 3 jaar gaat men bekijken of de fabriek toekomst heeft.

In 2015 bedacht het Britse bedrijf Advanced Minerals een manier om onze kalkkorrels opnieuw te gebruiken. Men kan de kalk nu gebruiken om er weer opnieuw water mee te ontharden. De rest wordt verkocht aan de industrie. Bijvoorbeeld aan de tapijt-, papier- of glasindustrie.

Vroeger onthardde men het water met granaatzand uit Australië. Sinds 2015 gebruikt men hiervoor kalk uit Italië. Nu kunnen kan Waternet zijn eigen kalkkorrels hiervoor gebruiken. Zo hoeven grondstoffen meer gekocht te worden die ergens uit de grond worden gehaald. Dat spaart het milieu, grondstoffen en transportkosten.

Ook andere drinkwaterbedrijven mogen meedoen. Ze kunnen hun zuivere kalkkorrels naar de fabriek brengen. En ze kunnen er ook de stof ophalen waarmee ze hun water weer kunnen ontharden.

Koraalriffen van de Nederlandse Antillen gaan binnen 15 jaar verloren

Rond de zes Caribische eilanden die zijn verbonden met Nederland dreigen de koraalriffen binnen 15 jaar te verdwijnen. Daardoor zal ook een groot deel van de eilanden-economieën instorten. Het nieuw te vormen Kabinet moet met spoed een Deltaplan maken om dit te voorkomen, stelt prof. Han Lindeboom van de leerstoelgroep Aquatische Ecologie van Wageningen Universiteit.

Tijdens een bijeenkomst op het Paleis op de Dam van 6 december 2016 stelde prof. Jeremy Jackson (Smithsonian en Scripps, USA) op basis van uitvoerig onderzoek dat het zo slecht gaat met de koraalriffen, dat deze bij ongewijzigd beleid en beheer over ongeveer 15 jaar geheel verdwenen zullen zijn en dat de bodem bedekt zal zijn door slijmalgen.  Oorzaken zijn: overmatige aanvoer van voedingsstoffen vanaf het land (eutrofiëring), erosie, overbevissing, verkeerde vormen van kustontwikkeling, vervuiling, introductie van gebiedsvreemde soorten en klimaatverandering.

Gealarmeerd door deze conclusies bezocht Han Lindeboom (Wageningen Universiteit en NIOZ) tussen  20 februari en 6 maart alle zes Caribische eilanden van het Koninkrijk en peilde daar de bereidheid van de verschillende Gouvernementen, Nationale Parken en andere belanghebbenden om mee te doen aan een Δ-plan voor het redden van de koraalriffen.


In de gesprekken hierover hebben vertegenwoordigers van alle eilanden aangegeven mee te willen doen met zo’n Δ-plan omdat iedereen inziet dat NU handelen absoluut noodzakelijk is. Het Δ-plan, waarbij het Griekse teken Δ (Delta) ook staat voor verandering, moet bijdragen aan een adequaat natuur- en milieubeleid, maar het plan moet veel meer beogen dan het redden van de koralen. Het kan ook voor langere termijn de economieën sterk verbeteren, omdat het toerisme een belangrijke motor van de Caribische economieën is en veel werkgelegenheid biedt. Als de koraalriffen verdwijnen gaan de eilandeconomieën ten gronde. De dan sterk stijgende werkloosheid en armoede zal ook gevolgen hebben voor Nederland. In het nieuwe regeerakkoord moet daarom worden gesteld dat de Koninkrijksregering een Task Force in gaat stellen om de grote problemen verder in kaart te brengen, oplossingen aan te dragen en deze te implementeren. Hiervoor is een bedrag nodig in de orde van een miljard euro, verdeeld over de komende 10 jaar, aldus Lindeboom.

Nieuwe steiger voor zeeverkenners na dijkverbetering

De zeeverkenners van Scoutinggroep Cay-Noya uit Amersfoort hebben een nieuwe steiger aan de Westdijk. Die kwam tot stand in samenwerking met Waterschap Vallei en Veluwe.

De dijkverbetering was de aanleiding voor het realiseren van de nieuwe steiger. Omdat de dijk verbreed werd, zou deze bij wijze van spreken op het land komen te liggen. Daar moest een oplossing voor worden gevonden.

“De zeeverkenners spelen hun spel niet op het land maar op het water,” legt Arnold van Barreveld uit. Hij is voorzitter van het dagelijks bestuur van de scoutinggroep. “De zeeverkenners, in de leeftijd van 11 tot en met 16 jaar, leren zeilen en roeien en allerlei andere behendigheden op het water. Ze doen speurtochten en spellen in en om de boot en gaan geregeld op kamp. Doel is dat ze leren samenwerken, vaardigheden leren als knopen en speuren, kaartlezen, een kompas gebruiken en natuurlijk respect voor de natuur. Net als de landverkenners van de scouting dat op het land doen.”

De oude steiger van de zeeverkenners lag er al ruim veertig jaar en was in het begin niet meer dan een steiger met slechts twee planken. Later werd die geschikt gemaakt om tien boten te kunnen aanleggen: zeven lelievletten (zeil- en roeiboot ineen), een sleepboot, een kleine boot en een schouw.

Van Barreveld, vroeger zelf ook zeeverkenner geweest, is blij met de nieuwe steiger. Ook het overleg met het waterschap is goed verlopen zegt hij.

Nieuw land in de Loosdrechtse plassen

Vijf bestuurders zitten op hun knieën aan de rand van het drijvende ponton in de Loosdrechtse plassen. Onder een mooi lentezonnetje knopen ze de laatste wilgentakken aan een raster dat over een lengte van 250 meter het water insteekt.

De legakker die op deze plek verdwenen is, wordt in oude glorie hersteld. Tijdens het bijzondere proefproject wordt de legakker in 3D nagebouwd met een rasterwerk van wilgentakken, ook wel wiepen genoemd. Daar wordt maisdoek tegenaan gedaan en dat wordt gevuld met ingedikte bagger uit de Loosdrechtse plassen. Vervolgens wordt riet geplant dat zich kan ontwikkelen tot een stabiele oever.

De bestuurders van de samenwerkingspartners zijn blij met het project. Gedeputeerde Cees Loggen van de provincie Noord-Holland: “Hier ontstaat een prachtig vrijetijdslandschap, waarin natuur en recreatie prima bondgenoten zijn. In dit project komen waterkwaliteit, ecologie, natuur en waterrecreatie samen. Mooier kun je het niet hebben.”

Samenwerking met Cuba bij onderzoek scheepswrakken

Nederland en Cuba gaan samen onderzoek doen naar scheepswrakken die in de Cubaanse wateren liggen. Minister Bussemaker heeft dat afgesproken met verantwoordelijk vice-minister Fernando Rojas.

In de Cubaanse wateren liggen tenminste 21 Nederlandse scheepswrakken, veelal uit de 17e eeuw. Het gaat om schepen van de West-Indische Compagnie (WIC) en van kapervloten, zoals die van Cornelis – Houtebeen – Jol, een kaper die zijn vloot verloor bij Cuba. Het meest recente wrak is van 1942. Dat was de SS Medea, die verging na een voltreffer van een torpedo van een Duitse U-boot.

Onderzoek kan een goed beeld opleveren van de relatie tussen Nederland en Cuba, Nederland en Spanje en over de Nederlanders in het Caribisch gebied, aldus maritiem archeoloog Martijn Manders van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). ,,Het zijn de enige objectieve bronnen die we hebben.’’

Minister Bussemaker hecht veel belang aan het onderzoek, omdat het een beeld kan geven van de vroege geschiedenis van wat nu ons Koninkrijk is. ,,Hopelijk komen we hierdoor meer te weten over de rol die Nederland in de 17^e eeuw speelde in het gebied dat nu het Caribische deel van het Koninkrijk vormt: Caribisch Nederland en de landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Ook die episode is onlosmakelijk onderdeel van onze vaderlandse geschiedenis.’’

Manders verwacht dat er zeker kanonnen en ankers te vinden zijn. ,,Maar denk ook aan spullen die zich aan boord bevonden zoals aardewerken flessen drank en bijvoorbeeld snuifdozen.’’
Het belang van de wrakken gaat echter verder dan de voorwerpen die op de zeebodem liggen. ,,In de scheepswrakken zit heel veel materiaal dat ons iets zegt over die periode. Het schip zelf kan iets zeggen over de technische ontwikkelingen van die tijd, de lading over handel en handelscontacten en de bewapening over het doel. De persoonlijke bezittingen aan boord vertellen ons iets over de bemanning, en het kookgerei en het eten en drinken over het leven aan boord.’’

Nederland was in de 17^e eeuw erg actief in de regio. Het was de bloeiperiode van de WIC en ook Nederlandse kapervloten lieten zich geregeld rond Cuba zien. Op de achtergrond speelde de strijd tegen Spanje, die zich verplaatste naar de Spaanse bezittingen in Amerika, waarvan Cuba er een was.

Zwemmen bij jou achter. Is dat gezond?

De kwaliteit van bodem, water en lucht in Noord-Holland is sterk verbeterd. En dat is maar goed ook want het is de basis voor een gezond en goed leven. Maar is het goed genoeg?

Hoe gezond willen we dat onze leefomgeving is? Wat willen we daarvoor doen? En wat moeten we daarvoor laten? Praat mee op Jouw Noord-Holland.

Vervuilde grond is er gelukkig steeds minder, maar we belasten de bodem wel met van alles. Ondergronds bouwen, kabels, leidingen en winning of opslag van energie. Is dat verstandig?
De kwaliteit van ons water is goed, maar is het voor alle wensen goed genoeg? Voor zwemmen, voedselproductie, natuurwaarden of drinkwater?

Hoewel de luchtkwaliteit is verbeterd, veroorzaakt luchtverontreiniging nog altijd aanzienlijke gezondheidsschade. Als we wat vaker de fiets pakken in plaats van de auto verbetert dit de luchtkwaliteit. Kortom, hoe we onze leefomgeving gebruiken bepaalt hoe gezond deze is!
Praat mee op Jouw Noord-Holland en laat de provincie weten hoe jij denkt over wat een gezonde leefomgeving is en wat je er zelf aan denkt bij te kunnen dragen. En als je wilt weten waar je in natuurwater veilig kunt zwemmen kijk dan op www.zwemwater.nl.

Een nieuwe stap op weg naar gewassen die tegen grote droogte kunnen

Een internationaal team van onderzoekers, geleid door Wageningen University & Research, heeft het DNA in kaart gebracht van Xerophyta viscosa, ook wel ‘herrijzende plant’ genoemd, omdat de plant na extreme uitdroging weer helemaal kan herstellen.

In hun publicatie in Nature Plants laten de onderzoekers de genetische ‘voetafdruk’ van deze eigenschap zien. Het team hoopt dat hun resultaten een bijdrage zullen leveren aan de ontwikkeling van gewassen die beter bestand zijn tegen de verwachte veranderingen in ons klimaat.

Het onderzoek achter de publicatie van het DNA van de zo tot de verbeelding sprekende ‘herrijzende’ Xerophyta viscosa, een plant uit zuidelijk Afrika, is uitgevoerd door onderzoekers uit Zuid-Afrika, de VS, Australië en Nederland.

In hun zoektocht naar de moleculaire en genetische achtergrond van de ‘herrijzing’ analyseerde het team het DNA van het gehele genoom van Xerophyta viscosa. Daarnaast onderzochten ze welke genen meer- en minder actief werden tijdens de periode dat ze de planten lieten uitdrogen. Op die manier wilden ze de ‘herrijzenis-genen’ op het spoor komen.

Maria-Cecília Costa en Mariana Artur, net als Hilhorst werkzaam bij de leerstoel Plantenfysiologie van Wageningen University & Research, zijn samen de eerste auteurs van de publicatie in Nature Plants. Zij bestudeerden de expressiepatronen van de genen, om zo te achterhalen welke genen door de plant worden aan- en uitgezet tijdens uitdroging.

Slimme toepassing eDNA-techniek in het waterbeheer

Witteveen+Bos, Datura en zeven waterbeheerders hebben met steun van STOWA het initiatief genomen om de concrete meerwaarde van de ‘eDNA voedselwebanalyse’ voor het water(kwaliteits)beheer in beeld te brengen door toepassing in praktijkcasussen. Het doel is om ervaring op te doen met de techniek om zo belemmeringen voor grootschalige toepassing weg te nemen. Op 14 februari 2017 is het project officieel van start gegaan.

Waterbeheer staat of valt bij de kwaliteit van beschikbare gegevens. Recent zijn er nieuwe en veelbelovende monitoringstechnieken ontwikkeld waarmee niet alleen sneller en goedkoper gemonitord kan worden, maar ook de kwaliteit en de beschikbaarheid van de data revolutionair verbetert. Eén van deze nieuwe technieken is de vernieuwende toepassing van eDNA (environmental DNA): de eDNA voedselwebanalyse.

Het unieke van deze methode is dat met slechts één watermonster een integraal beeld van het leven onder water (de ecologische toestand) verkregen worden. Hiermee krijgen waterbeheerders een compleet beeld van de hoeveelheid eDNA van vissen, algen en zoöplankton, bacteriën en andere 'eukaryoten'. Door de hoeveelheid eDNA te vergelijken met andere samples, kan een beeld verkregen worden van de samenstelling van het voedselweb. Dit kan vergaande gevolgen hebben voor onze kennis van het leven onder water, en het waterbeheer.

De opgedane kennis helpt namelijk bij het begrijpen hoe het watersysteem ecologisch werkt en wat je kunt doen om de ecologische waterkwaliteit te verbeteren. De methode sluit naadloos aan bij de systematiek van de Ecologische Sleutelfactoren die speciaal door STOWA voor de waterbeheerders is ontwikkeld om het waterkwaliteit te analyseren. De nieuwe methode is naar verwachting ook zo’n 90 % goedkoper dan conventionele bemonsteringsmethoden. De eDNA-analyses zijn bovendien eenvoudiger, sneller en geven een veel robuuster en vollediger resultaat.

Voor het project is gekozen voor een gefaseerde aanpak in de periode 2017-2021, waarin eerst samen met waterbeheerders ervaring wordt opgebouwd met de techniek en in aansluiting hierop wetenschappelijke verdieping wordt gezocht. Uiteindelijk komt er een gestandaardiseerde methode beschikbaar, die grootschalig kan worden toegepast. Zeven waterbeheerders (Waterschap Brabantse Delta, Waternet, Hoogheemraadschap van Hollands Noorderkwartier, Waterschap Hunze en Aas, Wetterskip Fryslân, Waterschap Drents Overijsselse Delta en het Hoogheemraadschap van Delfland) hebben casussen ingebracht met verschillende vragen. In het groeiseizoen van 2017 zullen alle monsters genomen worden. De resultaten van de analyses komen beschikbaar in het najaar van 2017. Afhankelijk van de uitkomsten zullen de vervolgstappen voor het project worden vormgegeven.

Laatste drie sluizen Brabantse kanalen nu ook op afstand bediend

Alupus

Na 37 jaar gewerkt te hebben op sluis Panheel, heeft Jan Gijsen zijn laatste dienst erop zitten in sluis Panheel. Nu ook sluis Panheel en de sluizen 15 en 16 vanuit de bediencentrale in Tilburg bediend worden, is de bediening op afstand van alle bruggen en sluizen die in beheer zijn van Rijkswaterstaat op de Brabantse kanalen gerealiseerd.

De afgelopen maanden is hard gewerkt om de sluizen 15 en 16 op de Zuid-Willemsvaart en sluis Panheel op Kanaal Wessem-Nederweert geschikt te maken voor de bediening op afstand. Hiervoor is onder andere glasvezel aangelegd naar de sluizen. Daarna volgde het aansluiten van het systeem op de Bediencentrale Tilburg. De bediening en besturing, informatiesystemen (camera’s) en communicatiesystemen (denk aan de omroepinstallaties, de intercom, de praatpalen) zijn de afgelopen maanden ook vernieuwd.

Rijkswaterstaat wil gebruikers uit de beroeps- en recreatievaart vanuit 1 centrale efficiënter bedienen, eenduidiger informeren en vlotter begeleiden met het project Modernisering bediening op afstand. Hierdoor kunnen schepen sneller doorvaren, wordt er een ‘blauwe golf’ gecreëerd en worden de kanalen beter benut.

Zelfversterkende effecten van droogte vergroten bosverlies in de Amazone

Door een gebrek aan neerslag kunnen bomen in een bos afsterven. Daardoor vermindert de verdamping van het bos, wat weer tot gevolg heeft dat er nog minder regen valt. Dit soort ‘zelfversterkende’ effecten kunnen een domino-effect hebben, waardoor steeds meer delen van het bos aan droogte ten onder gaan. Arie Staal van Wageningen Universiteit publiceert in Nature Communications met collega’s een studie naar deze destabiliserende effecten in het Amazonegebied. De studie stond onder leiding van Delphine Clara Zemp van het Potsdam Institute for Climate Impact Research (PIK) in Duitsland.

“Zowel wetenschappelijk als maatschappelijk is er grote aandacht voor de vraag of klimaatverandering, ontbossing en branden een blijvend destabiliserend effect kunnen hebben op het regenwoud in de Amazone,” zegt Arie Staal, promovendus bij de leerstoelgroep Aquatische Ecologie. “Dat klimaat en bos elkaar beïnvloeden, is bekend, maar hoe deze mechanismen precies in elkaar zitten niet. Wij hebben met een internationale groep wetenschappers onderzoek gedaan naar het optreden van zelfversterkt bosverlies als gevolg van toenemende droogte.”

Op basis van wind-, regen- en verdampingspatronen hebben de onderzoekers simulaties uitgevoerd met verdamping en neerslag in de Amazone. Zo hebben ze bepaald wat het effect van verdroging in het ene gebied kan zijn op eventueel bosverlies in een ander gebied. Arie Staal: “Als er vanuit de oceaan in het droge seizoen minder vocht wordt aangevoerd naar de Amazone, in welke gebieden komt het voortbestaan van het bos dan in gevaar?” Vervolgens hebben de onderzoekers gekeken of zo’n gebeurtenis blijvend kan doorwerken in het systeem, en dus zelfversterkt bosverlies kan veroorzaken. Uit het onderzoek blijkt dat het zelfversterkt bosverlies disproportioneel toeneemt naarmate de invoer van vocht in het droge seizoen afneemt. Als een gedeelte van het bos door droogte verdwijnt, dan kunnen andere bossen in een soort domino-effect ook afsterven. Zelfs als de regenval daar niet substantieel vermindert. Arie Staal: “Het totale bosverlies in de Amazone kan tegen het einde van de 21e eeuw groot zijn. De klimaatmodellen geven tegen die tijd een mogelijke vermindering van aanvoer van oceaanvocht tot wel 40% in de droogste maanden in het jaar. Het verlies aan bossen kan alleen al door de zelfversterkende effecten oplopen tot wel 14% van het gebied.”

Tropisch bos kan onder bepaalde klimaatomstandigheden ‘uit zijn evenwicht raken’, en veranderen in savanne. Dat is een onherstelbaar kantelpunt, waarbij er als het ware een nieuw stabiel evenwicht is ontstaat. Dus als een vermindering aan regenval een bepaalde grens overschrijdt, kan er een onevenredig verlies aan bos plaatsvinden door terugkoppelingen in het systeem. Dat geldt niet alleen voor droogte, maar ook bijvoorbeeld voor bosbranden.

Maar terwijl extreme droogte of branden in potentie destabiliserend werken in de Amazone, heeft diversiteit in de respons op droogte juist een stabiliserend effect. Hoe groter deze diversiteit, hoe minder zelfversterkt bosverlies plaatsvindt. Arie Staal: “Dit wijst erop dat de rijke biodiversiteit in het Amazonegebied het bos tegen zelfversterkt bosverlies kan beschermen. Als je de veerkracht en het stabiliserend vermogen van het Amazonegebied wilt leren begrijpen, moet je inzicht krijgen in de mechanismen die voor zelfversterkende processen zorgen. Daar hebben wij met dit onderzoek een bijdrage aan geleverd.”

Subsidie voor samenwerkingsprojecten innovatie landbouw-water

Organisaties en bedrijven kunnen samen met het waterschap in hun regio subsidie aanvragen voor innovatie op het gebied van water in de landbouw. Door de verandering van het klimaat zijn er maatregelen nodig om water langer vast te houden en de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te verbeteren. De landbouwsector kan hier met innovaties een belangrijke bijdrage aan leveren. De subsidie kan in de periode van 20 maart tot en met 17 april 2017 worden aangevraagd.

Om dit innovaties op een hoger plan te trekken is samenwerking met de waterschappen van belang. Daarom wordt onder de titel “Samenwerking voor innovatie Deltaplan Agrarisch Waterbeheer” een subsidie verstrekt. Bestaande of nieuwe samenwerkingsverbanden, waarin een waterschap deelneemt, kunnen die subsidie aanvragen.

Een voorbeeld is het organiseren van een samenwerking tussen boeren en het waterschap om verdroging tegen te gaan door het plaatsen en beheren van boerenstuwen. Het uiteindelijke doel van de subsidie is dat er maatregelen worden getroffen door boeren of door boeren in samenwerking met een andere partijen.

Voor elk van de drie Gelderse waterschapsgebieden is €170.000,- aan subsidie beschikbaar. Daarvan komt voor elk beheersgebied € 85.000,- uit het Plattelandsontwikkelingsprogramma 2014-2020 (POP3). De overige subsidiegelden komen van de provincie Gelderland en waterschappen.
Plattelandsontwikkelingsprogramma 2014-2020 (POP3)

Europa stelt via het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) subsidie beschikbaar aan agrariërs, overheden en bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden tussen agrarische bedrijven en kennisinstellingen. De subsidie is bedoeld voor projecten die bijdragen aan innovatie en het duurzamer maken van het platteland. In 2016 konden aanvragen worden ingediend voor onder andere kavelruil, innovatie landbouw en verbetering waterkwaliteit. De komende jaren vinden nog verschillende subsidie-openstellingen plaats in het kader van POP3.