Analyses rioolwater tonen drugsgebruik 42 Europese steden

Het rioolwater van 42 Europese steden is voor het eerst op grote schaal in kaart gebracht met chemische analyses om zo het drugsgebruik van inwoners in kaart te brengen. De resultaten van de rioolwateranalyses zijn vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Addiction’. Het onderzoek stond onder leiding van het Europese SCORE-netwerk, waar prof. dr. Pim de Voogt van het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) deel van uitmaakt.

Van Londen tot Nicosia en Stockholm tot Lissabon werden gedurende een week in april 2012 en maart 2013 dagelijks monsters van rioolwaterzuiveringsinstallaties geanalyseerd. In 2012 waren al 23 steden in 11 landen in de studie betrokken, maar in 2013 is dat aantal uitgebreid naar 42 steden in 21 landen. In de nieuwe studie werden de resultaten vergeleken met gegevens van een studie uitgevoerd in 2011 (19 steden, 11 landen). Het rioolwater van ongeveer 8 miljoen mensen werd geanalyseerd op de aanwezigheid van vijf verdovende middelen: amfetamine, cannabis, cocaïne, ecstasy en metamfetamine.

De resultaten van de rioolwateranalyse geven een nuttig beeld van het drugsgebruik in de betrokken steden, en laten opmerkelijke verschillen daarin zien. Sporen van cocaïne waren bijvoorbeeld hoger in steden in het westen en zuiden dan in het noorden en oosten van Europa. Het gebruik van amfetamine was vrij gelijkmatig verdeeld over Europa met uitschieters in het noorden en noordwesten. Metamfetaminegebruik is over het algemeen vrij laag, maar waar het voorheen beperkt was tot de Tsjechische Republiek en Slowakije zien we nu ook gebruik in het oosten van Duitsland en in Scandinavië. In de Nederlandse steden wordt relatief veel cocaïne, amfetamine en ecstasy gebruikt, en ook voor cannabis geldt dat Nederland in de top 5 staat.

Uit de verandering van het drugsgebruikpatroon gedurende een week blijkt dat het gebruik van cocaïne en ecstasy in de meeste steden sterkt stijgt in de weekenden, terwijl het gebruik van cannabis en metamfetamine meer gelijkmatig is verdeeld is gedurende de week.

Chemische analyse van rioolwater is een nieuw en zich heel snel ontwikkelende discipline die trends in het gebruik van verdovende middelen (maar ook andere middelen) op het niveau van de gehele stedelijke bevolking bijna real-time in beeld brengt. Door het bemonsteren van een goed gedefinieerde (punt)bron van afvalwater, zoals de instroom van rioolwater bij een rioolwaterzuiveringsinstallatie, kunnen wetenschappers de vracht aan verdovende middelen berekenen per gemeente. Dit gebeurt aan de hand van de concentraties van de drugs of hun omzettingsproducten die na consumptie in het lichaam ontstaan en met urine worden uitgescheiden.

Het doel van de SCORE-studie was om geografische verschillen en tijdtrends op te sporen in het drugsgebruik in grote Europese steden. Dit is de eerste en meest uitgebreide studie die gedurende meerdere jaren (2011-2013) en volgens een vooraf vastgesteld gezamenlijk meetprotocol rioolwater in verschillende landen bekeken heeft. De conclusies van deze nieuwe studie worden tevens opgenomen in het European Drug Report 2014, dat door het Europese agentschap voor verdovende middelen (EMCDDA) wordt uitgebracht. Ook wordt het opgenomen in een online interactieve analyse die het agentschap wijdt aan het onderwerp op zijn website.

Het EMCDDA-rapport concludeert dat ‘rioolwateranalyse de mogelijkheid biedt vaker, regelmatiger en sneller metingen te doen en te rapporteren dan we op dit moment gewend zijn van nationale surveys’. Als deze methode routinematig wordt gebruikt naast andere drugsmonitoringsmethoden, heeft het de potentie om waardevolle extra informatie over trends in verspreiding en gebruik van drugs te genereren en het op de markt komen van nieuwe psychoactieve middelen te signaleren.